Czy w tym roku osiągniemy dzięki szczepieniom odporność zbiorową na koronarwirusa? A może się to nie powiedzie? W najbliższych latach powinniśmy się przygotować na różne hipotetyczne scenariusze rozwoju pandemii - przekonuje Zespół ds. Covid-19 przy prezesie Polskiej Akademii Nauk.
Zespół przedstawił pięć hipotetycznych scenariuszy rozwoju pandemii Covid-19 w tym roku i w najbliższych latach.
Pierwszy z nich zakłada, że Narodowy Program Szczepień przeciw COVID-19 zakończy się sukcesem już w tym roku, kolejne trzy scenariusze - że szczepienia nie wystarczą, aby pokonać pandemię, a ostatni - że równolegle z tą pandemią może pojawić się nowy patogen. "Z naukowego punktu widzenia, wszystkie one mogą się zdarzyć i na wszystkie powinniśmy być przygotowani" - piszą naukowcy.
Pierwszy ze scenariuszy wskazanych przez naukowców zakłada, że Narodowy Program Szczepień przeciw Covid-19 zakończy się sukcesem już w tym roku.
Wariant ten przewiduje, że duża część społeczeństwa zostanie zaszczepiona przeciw Covid-19 i dzięki temu osiągniemy odporność zbiorową.
Scenariusz ten zakłada, że stopniowo zmniejszać się będą wtedy mogły restrykcje administracyjne oraz niepewność i strach ograniczające aktywność obywateli. Polska gospodarka powoli zacznie się wybudzać i wracać do aktywności.
Ten optymistyczny scenariusz zakłada, że na przełomie lat 2021/2022 i w roku 2022 przypadki zachorowań na Covid-19 będą już sporadyczne, dzięki czemu będziemy mogli swobodnie podróżować do krajów, które opanują epidemię Covid-19.
Drugi scenariusz zakłada, że Narodowy Program Szczepień przeciw Covid-19 nie zostanie pomyślnie zrealizowany w tym roku.
Może się tak stać choćby wtedy, jeśli będzie zbyt wiele osób, które nie będą chciały się zaszczepić. Ten scenariusz zakłada, że epidemia w Polsce będzie trwać (być może z nieco mniejszym nasileniem w miesiącach letnich i większym w miesiącach jesienno-zimowych). Podróże do i z Polski będą czasowo ograniczane lub wstrzymywane.
Eksperci spodziewają się, że w takiej sytuacji w wyniku stresu związanego z przedłużającą się pandemią, zaobserwujemy nasilenie objawów klinicznych fobii, lęku społecznego, depresji, zaburzeń psychotycznych i innych chorób psychicznych. Wzrośnie liczba samobójstw, samookaleczeń, i innych zachowań szkodliwych (nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych, agresja, przemoc). W takim scenariuszu gospodarka będzie trwać w stagnacji - rząd będzie zmuszony czasowo wprowadzać obostrzenia.
Scenariusz trzeci zakłada, że odporność na Covid-19, którą powszechnie nabędziemy dzięki szczepieniom w tym roku, po krótkim czasie będzie zanikać.
W tym scenariuszu przewiduje się, że w 2021 roku zaszczepi się większość społeczeństwa w Polsce. Choć początkowo zmniejszy to zachorowalność na Covid-19, to z czasem odporność zacznie zanikać. Liczba chorych na Covid-19 znów więc wzrośnie.
Wtedy powinniśmy - radzą naukowcy - uważnie monitorować sytuację, systematycznie testować grupę losową reprezentatywną dla naszej populacji. A także wprowadzić strategię testów kontrolnych (co najmniej 300 testów na milion osób dziennie).
W takiej sytuacji promowane muszą być środki ograniczające rozmiar epidemii, takie jak noszenie maseczek, przestrzeganie zasad higieny i odpowiedniego dystansu. Lokalne ogniska zakażeń muszą być szybko wygaszane choćby za pomocą obostrzeń. Uruchomiony będzie musiał być wtedy program szczepień przypominających.
Scenariusz czwarty zakłada, że w tym roku pojawią się warianty wirusa SARS-CoV-2 oporne na szczepionkę.
Dzięki monitoringowi należy wtedy odpowiednio wcześnie zauważyć nowe warianty. I skorzystać z nowej metodologii szybkiego tworzenia i modyfikacji szczepionki, zależnie od pojawiających się mutacji.
"Ponadto, można się spodziewać, że z czasem również sam wirus będzie się zmieniał w kierunku mniejszej wirulencji, aby w końcu stać się stosunkowo niegroźnym patogenem podobnym do sezonowych koronawirusów" - oceniają członkowie zespołu.
W końcu scenariusz piąty przewiduje, że w najbliższych latach zaatakuje nas zupełnie nowy patogen.
"Nie wszystkie groźne dla człowieka wirusy już poznaliśmy, wiele chorób jeszcze się nie ujawniło, a wiele innych jest uśpionych" - czytamy w stanowisku. Jeśli kolejna nowa choroba ujawni się przed stłumieniem epidemii Covid-19, wtedy przyjdzie nam walczyć równocześnie na dwóch frontach, i to z dwoma zupełnie innymi patogenami.
"Aby w przyszłości wychodzić zwycięsko z kolejnych pandemii, polska gospodarka potrzebuje dwóch wielkich inwestycji: w służbę zdrowia i ochronę przeciwepidemiczną" - zwracają uwagę eksperci.
Eksperci wskazują trzy główne wnioski.
Po pierwsze należy przygotować się instytucjonalnie na nowe zagrożenia epidemiczne. Powinna istnieć w Polsce multidyscyplinarna instytucja ekspercka monitorująca sytuację epidemiczną na świecie. Konieczne jest też m.in. unowocześnienie, wyszkolenie i dofinansowanie służb sanitarno-epidemiologicznych oraz wdrożenie sprawnego systemu zbierania danych o zagrożeniach epidemicznych czy procedur szczepienia.
Po drugie - należy rozwijać naukę i zaufanie do niej w naszym kraju.
A po trzecie ważna jest współpraca i odpowiedzialność, która przejawiać się może choćby gotowością do tego, by być zaszczepionym. "Tylko tak możemy uniknąć niepotrzebnych ofiar w ludziach i gospodarce" - piszą naukowcy.
W skład interdyscyplinarnego zespołu doradczego ds. Covid-19 przy prezesie PAN wchodzi prof. Jerzy Duszyński, prof. Krzysztof Pyrć, dr Anna Plater-Zyberk, dr Aneta Afelt, prof. Małgorzata Kossowska, prof. Radosław Owczuk, dr hab. Anna Ochab-Marcinek, dr Wojciech Paczos, dr hab. Magdalena Rosińska, prof. Andrzej i dr hab. Tomasz Smiatacz.