"Wykonawcy testamentu mają zainwestować kapitał w godnych zaufania papierach wartościowych, aby stanowił fundusz, od którego odsetki będą corocznie rozdzielane w formie nagród osobom, które w czasie ubiegłego roku uczyniły najwięcej dla dobra ludzkości" - napisał w swoim testamencie Alfred Bernard Nobel. Szwedzki chemik i przemysłowiec zmarł w 1896 roku.
Jedna część tych odsetek przypaść powinna osobie, która dokonała najważniejszego odkrycia lub wynalazku na polu fizyki; następna na polu chemii; inna jeszcze - w dziedzinie medycyny lub fizjologii; inna - twórcy najwybitniejszego dzieła literackiego o tendencji idealistycznej; ostatnia wreszcie część dla osoby, która uczyniła najwięcej dla braterstwa między narodami, zniesienia lub zmniejszenia stałych armii i dla organizowania kongresów pokojowych - precyzował dalej Nobel.
Jest moim wyraźnym życzeniem, aby przydzielając nagrody nie brano pod uwagę narodowości kandydatów, aby otrzymał ją ten, kto najbardziej na nią zasłużył, czy będzie Skandynawem, czy nie.
Corocznie, od 1901 r., Nagrody Nobla są przyznawane więc w następujących dziedzinach:
Fizyki, przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk, za "najważniejsze odkrycie lub wynalazek w dziedzinie fizyki".
Chemii, przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk, za "najważniejsze odkrycie lub postęp w dziedzinie chemii".
Fizjologii lub medycyny, przez Instytut Karolinska, za "najważniejsze odkrycie w dziedzinie fizjologii lub medycyny".
Literatury, przez Akademię Szwedzką, za "wybitną pracę na rzecz idealistycznych tendencji".
Pokojowa Nagroda Nobla, przez Norweski Komitet Noblowski, za "najlepszą pracę na rzecz braterstwa między narodami, likwidacji lub redukcji stałych armii oraz za udział i promocję stowarzyszeń pokojowych".
Od 1968 r. Bank Szwecji przyznaje w dziedzinie ekonomii nagrodę, imienia Alfreda Nobla.
Co ciekawe, Nobel nie jest przyznawany matematykom. Wola fundatora nagrody dotyczyła bowiem "wynalazków i odkryć" przynoszących ludzkości największe korzyści. Za czasów Alfreda Nobla matematykę traktowano jako naukę teoretyczną, która nie ma przełożenia na praktykę. Nie wykluczone, że to pominięcie ma także związek z faktem, że w tym czasie w Skandynawii istniała inna prestiżowa nagroda dla matematyków.