Tak w minutowym filmie mówi 88-letnia plutonowa z Powstania Warszawskiego. I zachęca do wpłat na renowację grobów poległych. Do odnowienia jest kilkadziesiąt powstańczych mogił. Renowacją mogił od ośmiu lat zajmuje się Muzeum Powstania Warszawskiego, ale pierwszy raz zbiórkę wsparto filmem. Z kobietą-legendą, powstańcem, Wandą Traczyk-Stawską. Dzięki temu już kilkanaście tysięcy osób śledzi losy zbiórki na Facebooku. O tym z Tymoteuszem Pruchnikiem, kierownikiem Działu Archiwum w Muzeum Powstania Warszawskiego rozmawiał Romuald Kłosowski.
Romuald Kłosowski RMF FM: Film, w którym 88-letnia pani Wanda prosi o wsparcie w odnawianiu powstańczych grobów obiegł już internet. Jak bardzo trzeba pomóc? Jak duża to jest skala? Jak wiele pomników wymaga odrestaurowania?
Tymoteusz Pruchnik, kierownik Działu Archiwum w Muzeum Powstania Warszawskiego: Do tej pory udało nam się odnowić około 70 pomników i grobów. Chcielibyśmy odrestaurować przynajmniej drugie tyle. Potrzebujemy na to około 250 tysięcy złotych. Mamy nadzieję, że dotrzemy do większej liczby osób i będą wystarczające wpłaty na konto czy do skarbony w muzeum. W tej chwili do renowacji mamy wytypowanych kilkadziesiąt grobów. Dokładnie, między 20 a 30 pomników. To plany na ten rok. Później chcielibyśmy odnowić przynajmniej drugie tyle, więc czekamy też na zgłoszenia tych zaniedbanych grobów.
A rodzina Powstańca, która nie ma pieniędzy też może się do was zwrócić?
Bywa i tak. My sami wyszukujemy groby zaniedbane, o które już nie ma kto dbać, ale też będziemy starali się pomóc rodzinom, których nie stać na to, żeby na przykład z grobu ziemnego zrobić murowany. Chcemy także im pomóc i chcemy takie groby odrestaurować według naszego wzoru. To betonowy krzyż i betonowa brama grobu, w środku wysypany żwir, a na krzyżu jest znak Polski Walczącej oraz imię, nazwisko danej osoby.
Od jak dawna odnawiacie groby Powstańców?
Akcja trwa od kilku lat, dokładnie od 2007 roku. Co roku zbieramy pieniądze i co roku staramy się odnawiać szereg grobów. W niektórych latach było ich więcej, w niektórych latach był to np. jeden grób czy to zbiorowy albo taki, który wymagał też zgody konserwatora na renowację. To się wiązało z formalnościami czy też ze zwiększonymi kosztami.
A co z nieznanymi ofiarami np. z grobowcem, o którym niewiele wiemy? Na przykład wydaje mi się, że tam leżą Powstańcy; tak mówiła moja babcia, ale dokładnie nie wiem, bo nie ma żadnego napisu?
Staramy się to ustalić w zarządzie cmentarzy czy w księgach cmentarnych. Nie odnawiamy grobu, w którym nie wiemy na sto procent kto tam leży. To jest nasza codzienna praca, więc nie ma z tym większego problemu.
Jeśli jest grobowiec rodzinny, a są tam też pochowani Powstańcy - to wtedy grób nie mieści się "we wzorcu"?
Tak, to trochę trudne. Na razie nie remontowaliśmy takich grobów, były to raczej mogiły zbiorowe powstańców bądź pojedyncze mogiły. To problem do rozwiązania, ale w takich przypadkach wypowiadają się, decydują członkowie komitetu.
Liczycie na wpłaty od osób w średnim wieku czy właśnie na młodzież, która coraz bardziej się tym interesuje?
Liczymy na wszystkich! Młodzież jak najbardziej interesuje się tym i bierze udział przede wszystkim w tej naszej zbiórce; to nasi wolontariusze. Na konto i do skarbony w Muzeum Powstania Warszawskiego wrzucają wszyscy.
Pierwszy rok wspieracie tę akcję filmem, w którym wystąpiła pani Wanda Traczyk-Stawska.
Tak, to jest rzeczywiście pani Wanda jest bardzo mocno zaangażowanym Powstańcem. Zresztą ona też od wielu lat prowadzi Komitet do spraw cmentarza Powstańców Warszawy, jest tam zaangażowana. Jest oczywiście również w naszym komitecie zbiórkowym, ale w tym roku chcieliśmy żeby pomogła nam też tę akcję nieco nagłośnić.
Podczas nagrywania tego filmu był jakiś trudny moment dla pani Wandy, to jednak jej znajomi również zginęli w Powstaniu?
Pani Wanda naszą prośbę potraktowała jak rozkaz. Starała się go wypełnić w jak najlepszym stopniu, jak najszybciej i nie było najmniejszego problemu, żeby ten filmik nagrać. Oczywiście wzruszenie było, ale to było chwilowe.
A same groby Powstańców są z reguły na jednym cmentarzu czy w wielu miejscach, także poza Warszawą?
W tej chwili większość naszych prac była skupiona na Cmentarzu Powązkowskim, ale mamy wskazania grobów z różnych cmentarzy. Są to cmentarze komunalne, ale też parafialne. Wszystko zależy od tego jaką kwotę uda się nam zebrać w tym roku, w następnym i będziemy starali się sukcesywnie te groby odnawiać, poddawać renowacji.
Ale jeszcze jesienią tego roku? Przed najbliższą zimą?
Tak, chcemy jeszcze w tym roku odnowić część grobów, właśnie według naszego wzoru. Jeżeli to się nie uda, zaczniemy choćby drobniejsze prace, takie jak wymiana płyty, poprawienie napisów czy też wymiana krzyża. O wszystkim donosimy na Facebooku. Mamy profil "Nie Zapomnij O Nas, Powstańcach Warszawskich", tam na bieżąco można śledzić zbiórkę.