Co już potrafimy wyczytać z naszego DNA? Jakie przełomy możliwe są w najbliższych latach? I jak będzie wyglądał nasz gatunek w kolejnych dekadach XXI wieku? Na te pytania odpowie prof. Ewa Bartnik, gość projektu Copernicus Festival 2022: Informacja.
Do 22 maja w Muzeum Inżynierii i Techniki przy ul. Wawrzyńca 15 w Krakowie trwa Copernicus Festival 2022: Informacja. Wszystkie wydarzenia z projektu są bezpłatne a transmisje będą udostępniane na kanale YouTube.com/CopernicusCenter.
DNA (czyli kwas deoksyrybonukleinowy) to klucz do zrozumienia życia na ziemi. O jego istnieniu wiemy już od 1869, gdy został odkryty przez Fryderyka Mieschera, szwajcarskiego naukowca, który był przekonany, że istota dziedziczenia „tkwi w budowie grup atomów”. Jednak potrzebne było jeszcze prawie 100 lat, abyśmy poznali jego strukturę (a więc i znacząco lepiej zrozumieli sposób jego działania).
W 1953 James Watson i Francis Crick opublikowali badania, wedle których DNA przyjmuje kształt podwójnej helisy. Problem w tym, że największe zasługi w tym odkryciu miała Rosalind Franklin, badaczka, która wykonała kluczowe zdjęcie rentgenowskie. Jej szef, Maurice Wilkins (który nota bene dostał potem za to Nagrodę Nobla), bez zgody Franklin, przekazał Watsonowi i Crickowi wyniki jej badań. Dziś, kilka dekad później, badaczka na szczęście odzyskała należyte jej miejsce w dziejach nauki.
Tyle historii. A co w ciągu tych 70 lat dało nam odkrycie struktury DNA? Dziesiątki przełomów w medycynie, szczególnie w leczeniu nowotworów, nowe gatunki roślin, dzięki którym możemy walczyć z głodem na świecie oraz konsekwencjami zmian klimatycznych, nowe możliwości w badaniach historycznych, osobną gałąź kryminalistyki i wiele, wiele innych. Ale czy to dużo? Kolejne pokolenia naukowców wciąż odkrywają rzeczy, które jeszcze dwie czy trzy dekady temu nikomu nawet nie przyszłyby do głowy.
Genetyka to jedna z najszybciej rozwijających się dyscyplin naukowych, a informacje zapisane w DNA to klucz do zrozumienia naszych organizmów, jak również całego życia na Ziemi. Jakie cechy dziedziczymy po naszych przodkach, a jakie wykształcamy sami w ciągu naszego życia? Czym właściwie są komórki macierzyste? Jaką przyszłość ma medycyna spersonalizowana, czyli oparta o indywidualne DNA? A może już za chwilę będziemy dowolnie modyfikować nasze geny, tworząc nie tylko nowe gatunki roślin i zwierząt, ale również ludzi?
Na te i inne pytania spróbuje odpowiedzieć profesor Ewa Bartnik (ur. 1949), profesorka nauk biologicznych, początkowo związana z Zakładem Genetyki UW, później z Instytutem Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk. Zajmuje się przede wszystkim biologią molekularną i genetyką, prowadzi badania m.in. dotyczące mitochondrialnego DNA.