Porównanie fragmentów powieści „Bohiń” Tadeusza Konwickiego i opowiadania Brunona Schulza "Sklepy cynamonowe" oraz analiza rozdziału z "Alchemii słowa" Jana Parandowskiego. To pisemne zadania maturalne z egzaminu z języka polskiego w części rozszerzonej.
Arkusze z poziomu rozszerzonego publikujemy poniżej.
Formuła do 2014 "stara matura" - język polski - poziom rozszerzony – arkusz + zasady oceniania
Formuła od 2015 "nowa matura" - język polski - poziom rozszerzony - arkusz + zasady oceniania
TEMAT 1
Problem (przykładowo): Ponieważ literatura nie zna granic i wszystko może stać się tematem pisarskim, autor staje przed problemem nadmiaru.
Rozwiązanie przyjęte przez autora: Pisarz zmuszony jest do wyboru tematu "sercem lub rozumem".
Argumenty autora:
- nieograniczoność słowa wynika z nieograniczoności ludzkiej myśli;
- inspirację można czerpać zewsząd: z obserwacji codzienności, z nauk ścisłych i humanistycznych, innych sztuk, nawet z samej literatury;
- porównanie pisarza do "kłusownika, włamywacza, złodzieja";
- porównanie pisarza do Odyseusza nawiedzonego przez widma w XI pieśni "Odysei';
- nieuchronność żalu wywołanego przez przymus wyboru - pisarz umierając, nigdy już nie wróci do tematów odrzuconych czy odłożonych na później;
- życie pisarza jest zbyt krótkie, by mógł on się poświęcić wszystkim tematom, które go zainteresowały.
Osobiste odniesienia do innych tekstów kultury:
- powszechne przekonanie, że nie ma tematu, którego by w swoich sztukach nie poruszył Shakespeare;
- wielość poruszanych tematów, motywów i perspektyw oraz opisywanych postaci w "Lalce" Prusa lub "Annie Kareninie" Tołstoja;
- korespondencja sztuk (poezja symbolistów, muzyka epoki romantyzmu);
- odniesienia do mitologii greckiej w literaturze, reinterpretacje mitów i bohaterów ("Mit Syzyfa" Camusa, "Apollo i Marsjasz" Herberta, "Noc listopadowa" Wyspiańskiego etc.);
- autotematyzm; proces twórczy jako tworzywo powieściowe; mistyfikacje literackie ("Niebezpieczne związki" Laclosa, "Imię róży" Camusa etc.);
- codzienność jako materiał literacki (poezja Grochowiaka, Białoszewskiego, Gałczyńskiego);
- autentyczne wydarzenia czy postaci jako tworzywo literackie ("Wesele" Wyspiańskiego, "Kochanek" Duras, "Pożegnanie jesieni" Witkacego).
TEMAT 2
Teza interpretacyjna: Sposób, w jaki pisarz potraktuje czas, nie tylko narzuca mu sposób narracji, ale pozwala też na eksperymenty i uczynienie go jednym z tematów, a nawet bohaterów prozy.
Czas wg Schulza ("Genialna epoka", opowiadanie ze zbioru "Sanatorium pod Klepsydrą"):
- czas linearny, narzucający przyczynowo-skutkowy ciąg zdarzeń, jest czasem istniejącym obiektywnie;
- istnienie wydarzeń, które nie mieszczą się w czasie rozumianym w powyższy sposób, wymusza na autorze stworzenie "nielegalnych, bocznych odnóg czasu";
- dwutorowość opowiadania, równoległość wątków, "oficjalność" i "nieoficjalność" opowiadanych historii;
- czas subiektywny, postrzegany indywidualnie i emocjonalnie;
- czas podkradany i zawłaszczany etc.
Czas według Konwickiego ("Bohiń" powieść - wariacja na poły autobiograficzna): - czas w rękach narratora staje się materiałem plastycznym i zależnym od jego woli;
- rekonstrukcja czasu babki Heleny jest też próbą rekonstrukcji jej uczuć, wrażeń, wyobraźni;
- próba odnalezienia czasu, który być może nigdy nie istniał;
- poczucie wszechmocy pisarskiej; autor jako demiurg, który nie tylko tworzy opowieści, ale i stwarza nowe prawdy;
- walka z przemijaniem i zapomnieniem;
- różnorodność często sprzecznych uczuć wywołanych przez powroty do przeszłości (albo do wyobrażeń o tej przeszłości);
- istnieją tylko czasy subiektywne: autora, jego bohaterów, czytelników.
Środki wyrazu zastosowane przez autorów:
- bogata metaforyka, wielość porównań związanych z podróżą i żeglugą;
- wysoki stopień upoetycznienia narracji - a także samej czynności pisania, wyobraźni pisarskiej;
- subiektywne nasycenie emocjonalne wypowiedzi;
- Schulz pisze o sobie "my", Konwicki "ja", ale każdy z nich wypowiada się o sobie jako o autorze-narratorze;
- oryginalność wypowiedzi, wysoki stopień zindywidualizowania języka.
Przykładowe konteksty literackie:
- "Sklepy cynamonowe" i "Sanatorium pod Klepsydrą" Schulza
- "W poszukiwaniu straconego czasu" Prousta
- "Prawiek i inne czasy" Tokarczuk
- "Sto lat samotności" Marqueza
- "Wojna czasu" Carpentiera
- "Panny z Wilka" Iwaszkiewicza
- "Cudzoziemka" i "Dwa księżyce" Kuncewiczowej
- "Lalka" Prusa
Matura 2016: Język polski, poziom podstawowy [ARKUSZE I ODPOWIEDZI]
(mn)