Prawie 20 tysięcy osób w Polsce ma zdiagnozowane zakażenie wirusem HIV. Według szacunków nawet drugie tyle to nosiciele wirusa, którzy nigdy nie wykonali testu w kierunku HIV! Każdego dnia trzy osoby w Polsce dowiadują się, że są zakażone. "Największym problemem jest to, że czasami ludzie uważają, że ich problem HIV w ogóle nie dotyczy" - mówi w rozmowie z dziennikarzem RMF FM Michałem Dobrołowiczem doktor Beata Zawada z Krajowego Centrum ds. AIDS.
Michał Dobrołowicz: Jak długo trwa historia wirusa HIV?
Beata Zawada, Krajowe Centrum ds. AIDS: Historia HIV, zarówno w Polsce, jak i na świecie, to już ponad trzydzieści lat. W tej chwili wiemy na pewno, że pacjent z rozpoznanym wirusem HIV w Polsce może być antyretrowirusowo leczony bezpłatnie. Teraz z HIV możemy żyć wiele lat, być może do śmierci naturalnej wynikającej z wieku. Osoby starsze nie muszą umierać z powodu HIV, ale z powodu innych chorób niezwiązanych z HIV. Osoba z wirusem HIV ma prawo założyć rodzinę. Może też mieć zdrowe dzieci.
Każda świadoma mama powinna wykonać test na HIV?
Tak, bo to jest jeden test, a dwa życia. Życie mamy i życie dziecka.
W którym momencie ciąży ten test należy wykonać?
Chcemy, żeby kobiety wykonywały ten test w pierwszym trymestrze ciąży, około 10. tygodnia. My do niczego nie zmuszamy matek. Chcemy, żeby była to świadoma decyzja i byłoby bardzo dobrze, żeby ojciec dziecka też wykonał taki test.
Co w tej chwili jest największym problemem związanym z HIV?
Problemem jest to, że czasami ludzie uważają, że ich to nie dotyczy. Nie ma grup ryzyka, są tylko ryzykowne zachowania! Odchodzimy w tej chwili od narkomanii dożylnej, czy brudnych strzykawek. Obecnie problemem jest to, że środki zmieniające świadomość wpływają na ryzykowne zachowania seksualne. Obecnie chorują pacjenci w każdym wieku. Znam pacjentów, którzy zachorowali na HIV w wieku 80. lat i było to zakażenie seksualne. Są młodzi ludzie, którzy test w kierunku HIV traktują jak profilaktykę. Co miesiąc robią test, a nie zmieniają swoich ryzykownych zachowań.
Jaka jest rada?
Gdy wchodzimy w nowy związek fajnie byłoby przed rozpoczęciem kontaktów seksualnych zrobić test w kierunku HIV. A potem nie oceniać przeszłości drugiej osoby, tylko rozpocząć nowy związek po teście. Z przekonaniem, że jesteśmy zdrowi. Dlatego namawiamy do korzystania z punktów anonimowego i bezpłatnego testowania. Ważne też, żebyśmy tam porozmawiali, zmienili swoje zachowanie, zadbali o zdrowie swoich najbliższych.
Czy można kupić domowy test na HIV?
Tak, takie testy są dostępne, ale przez nas nie jest to promowane, ponieważ takie testy wykonywane w stresie, pod wpływem emocji, mogą dawać fałszywe wyniki. Zarówno fałszywie ujemne, jak i fałszywie dodatnie. Ludzie często nie umieją interpretować wyników. Można to zrobić w punktach bezpłatnego testowania.
Po jakim czasie można wykryć wirus HIV we krwi?
Po 12. tygodniach od ryzykownego zachowania. Wtedy mamy pewność. Bo sam wirus może być wykryty nawet po 14. dniach. Ale wykluczyć zakażenie możemy dopiero po upłynięciu 3. miesięcy od ryzykownego zachowania seksualnego.
Dlaczego musimy czekać tak długo?
Dlatego, że każdy człowiek inaczej reaguje na zakażenie i produkuje inną liczbę przeciwciał. Test jest przesiewem, czyli wyłapuje takie elementy, które są przeciwciałem anty-HIV albo czymś podobnym. I nawet dodatni test przesiewowy nie świadczy o zakażeniu. To wymaga potwierdzenia. Wiarygodność pojawia się po 12. tygodniach.
Co dokładnie oznacza sformułowanie "ryzykowne zachowanie seksualne"?
To kontakt seksualny, który daje ryzyko zetknięcia się z materiałami potencjalnie zakaźnymi: spermą lub wydzieliną z pochwy osoby, o której nic nie wiemy. I nie chodzi o znajomość personaliów, ale jej serologię. Jeżeli ta osoba nigdy nie wykonała testu w kierunku HIV, to jest to ryzykowne zachowanie seksualne.
Największy mit na temat HIV, o którym pani słyszała i który chciałaby pani obalić?
Nadal mówi się, że komary przenoszą HIV! To bzdura! Inaczej cała Afryka miałaby HIV! Komary przenoszą malarię. HIV nie!
***
Prawie 37 milionów zakażonych!
Kiedy w ubiegłym roku IPSOS przeprowadził na nasze zlecenie badania okazało się, że 87 proc. osób jako powód niewykonania testów w kierunku HIV podało, że to ich nie dotyczy. Ale na pytanie, kogo w takim razie problem dotyczy, 53 proc. odpowiedziało, że… każdego. Z kolei na pytanie, kto powinien taki test wykonać 50 proc. dało odpowiedź, że każdy. Jak widać, trochę w tym sprzeczności. Wynika stąd jasno, że zdecydowana większość myśli: zakazić się może każdy, ale nie ja - mówi Anna Marzec-Bogusławska, dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS. Liczba osób zakażonych HIV, wirusem powodującym w ludzkim organizmie nabyty niedobór odporności, sięga obecnie na świecie 36,9 miliona. Od początku epidemii do końca 2013 r. HIV zostało zakażonych ok. 78 milionów ludzi, z powodu powikłań wywołanych AIDS zmarło około 39 milionów. Ostatnie lata przyniosły malejącą liczbę nowych zachorowań oraz ogromny postęp w zakresie terapii hamującej rozwój AIDS. Począwszy od roku 2005, kiedy na świecie zmarło 2,4 mln osób, liczba zgonów spowodowanych HIV maleje. Odnotowuje się też ciągły spadek liczby nowych zakażeń.
Jak się można zakazić HIV?
Choć zjawisko HIV/AIDS nie jest w Polsce niczym nowym, w społeczeństwie wciąż pokutuje wiele mitów na temat przenoszenia wirusa i potencjalnych zagrożeń związanych z kontaktami z osobami seropozytywnymi. Specjaliści przypominają, że do zakażenia może dojść tylko: poprzez kontakty seksualne, wstrzyknięcie zakażonej krwi lub zanieczyszczenie nią uszkodzonej skóry bądź błony śluzowej oraz z matki na dziecko w czasie ciąży, porodu i karmienia piersią. W każdym z wymienionych przypadków znamy skuteczne metody zapobiegające zakażeniom. Nie można zakazić się poprzez uścisk dłoni, pocałunek, używanie wspólnej toalety itp. Osoby z HIV wciąż jednak spotykają się w Polsce z dyskryminacją i stygmatyzacją. Co szczególnie bolesne - do nadużyć i nieprawidłowości dochodzi często w kontaktach ze służbą zdrowia.
Jakie są objawy zakażenia HIV?
Pierwsze objawy zakażenia HIV mogą być niespecyficzne i przypominać np. grypę. To może być powiększenie węzłów chłonnych, gorączka, zmęczenie, bóle mięśni - dolegliwości typowe dla infekcji wirusowych. Symptomem obecności wirusa w organizmie może być też drożdżyca jamy ustnej, biegunki, anoreksja, infekcje wątrobowe oraz zespół objawów zbliżonych do mononukleozy. Wraz z namnażaniem się wirusa dochodzi do rozwoju AIDS. Jego początki to częste infekcje grzybicze, opryszczka, rumieniowata wysypka oraz nasilenie wcześniej wymienionych objawów typowych dla chorób wirusowych. U chorych często występuje też zapalenie płuc oraz mięsak Kaposiego. W związku z nabytym niedoborem odporności, nawet z pozoru banalne infekcje, mogą być dla pacjenta bardzo niebezpieczne.