To wcale nie jest tak, że wprowadzenie stanu klęski żywiołowej powodowałoby konieczność wypłaty gigantycznych odszkodowań - przekonują konstytucjonaliści.
O takich odszkodowaniach wielokrotnie mówili członkowie rządu. Najgłośniej przekonywał do tego Jarosław Gowin, który twierdził, że budżetu nie stać na wprowadzenie stanu nadzwyczajnego, który oznaczałby przełożenie wyborów.
Jak jest naprawdę? Odszkodowania mogą być, ale tylko częściowe i to nie w każdym przypadku.
Art. 228, punkt 4: "Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela".
Ustawa o stanach nadzwyczajnych nic o tym nie mówi, ale jest do tego stworzona specjalna ustawa: "o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela" z 2002 roku.
Art. 2.1. Każdemu, kto poniósł stratę majątkową w następstwie ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu nadzwyczajnego, służy roszczenie o odszkodowanie.
Art. 2.2. Odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1, obejmuje wyrównanie straty majątkowej, bez korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby strata nie powstała.
Kluczowy jest fragment "bez korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby strata nie powstała". To oznacza, że możemy domagać się odszkodowania jeśli: zabiorą mi samochód i go zniszczą, albo jeśli zajmą mi fabrykę i wyburzą ściany, żeby zrobić szpital.
ALE! Skoro jest zapisane, że odszkodowanie nie dotyczy "korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby strata nie powstała" to oznacza, że nie możemy domagać się odszkodowania za to, że rząd zamknął nam restaurację, czy fabrykę, albo jeśli jesteśmy taksówkarzami i z powodu zabrania samochodu nie możemy zarabiać. Bo choć utraciliśmy z powodu tej decyzji zysk, to nie możemy domagać się za to pieniędzy.
I to nie koniec. Dalej w ustawie o odszkodowaniach jest zapisane:
Art. 5.1. Decyzję w sprawie odszkodowania wydaje wojewoda właściwy ze względu na miejsce powstania straty majątkowej.
Czyli, to wojewoda decyduje czy i ile odszkodowania dostaniemy. Możliwe, że wojewoda powie, że przedsiębiorcy mają tarczę antykryzysową i więcej pieniędzy się nie należy - ostrzega konstytucjonalista profesor Ryszard Piotrowski.
Art. 6. 1. Poszkodowany niezadowolony z decyzji w sprawie odszkodowania, w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia decyzji w tej sprawie, może wnieść powództwo do sądu powszechnego
Tu jest furtka. Sąd może nakazać, że jednak jakieś pieniądze nam się należą. Z tym, że sądy nie mają tu doświadczenia. Skarb Państwa zapewne będzie domagał się powołania biegłych, a to potrwa. Więc na ewentualne pieniądze trzeba byłoby czekać latami. Dlatego jak mówią konstytucjonaliści, nie będzie natychmiastowego szoku dla budżetu.
Warto też pamiętać, że rząd może po prostu zmienić ustawę o odszkodowaniach i w sytuacji koronawirusowej je wyłączyć albo ograniczyć. Jest tylko jedno ograniczenie: takie zmiany ustawowe muszą być wprowadzone przed ogłoszeniem stanu nadzwyczajnego.
SPRAWDŹ: Odszkodowania za straty podczas stanu nadzwyczajnego. "Tragiczne w skutkach dla budżetu"