Polski pozew przeciwko Rosji będzie pierwszą w historii Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze polską sprawą. Procesy trwają tam średnio 5 lat. Wiele będzie zależało od tego, jak zachowa się Rosja. Wskazówką może być założona dwa tygodnie temu sprawa Ukrainy przeciwko Rosji, w której chodzi m.in. także o samolot - Boeinga 777, zestrzelonego nad Ukrainą przez prorosyjskich separatystów, oraz pozew Gruzji przeciwko Rosji z 2008 roku. Na razie taktyka państwa zarządzanego przez Władimira Putina polega na pokazywaniu rzekomo dobrej woli. Moskwa wysyła swoich przedstawicieli na publiczne przesłuchanie, podczas którego kwestionuje kompetencje Trybunału w danej sprawie.
Od 1946 roku, gdy powstał MTS, Polska nie pozwała żadnego kraju ani nie była oskarżona przez żadne państwo. Jedynie przed II wojną światową Niemcy kilkakrotnie pozywały nasz kraj do Stałego Trybunału, poprzednika MTS (słynna była np. sprawa z 1928 roku wywłaszczonej fabryki azotowej w Chorzowie).
Polska, skarżąc Rosję, idzie śladem Ukrainy, która 17 stycznia złożyła pozew przeciwko Moskwie nie tylko w sprawie zajęcia Krymu i jej działań na wschodniej Ukrainie, ale również w kwestii zestrzelenia malezyjskiego samolotu, który odbywał lot numer MH17. Ukraina powołuje się na konwencję przeciwko finansowaniu terroryzmu i przeciwko dyskryminacji rasowej.
Sprawa Ukraina - Rosja jest dla Polski sprawą precedensową - uważają rozmówcy korespondentki RMF FM Katarzyny Szymańskiej-Borginon w Hadze. Obserwując zachowanie Moskwy w sprawie pozwu Ukrainy, można wnioskować, jak zachowa się w sprawie "smoleńskiej". W środę, gdy szef polskiej dyplomacji Witold Waszczykowski ogłosił, że Polska zamierza złożyć pozew przeciwko Rosji, Trybunał w Hadze wyznaczył na 6-9 marca przesłuchania Ukrainy i Rosji. Odbyło się to oczywiście za porozumieniem obu stron, co oznacza, że Rosja zgodziła się stawić przed Trybunałem. A nie było to takie oczywiste.
Podobnie było w 2008 roku: Rosja stawiła się w Hadze w związku z oskarżeniem przez Gruzję. Przedstawiciel Rosji zjawił się jednak wówczas w Trybunale w zasadzie tylko po to, żeby stwierdzić, że Trybunał nie ma kompetencji do zajmowania się tą sprawą, więc należy ją anulować - wyjaśnia rosyjską taktykę osoba związana z MTS. Są kraje, które np. w ogóle odmawiają pojawienia się w Trybunale i blokują sprawę od samego początku. Rosja najwyraźniej ma inną taktykę. Chce pokazać "dobrą wolę". W przypadku pozwu gruzińskiego - poskutkowało. W 2011 roku Trybunał przychylił się do jej stanowiska, uznając, że nie ma kompetencji w tej sprawie. Gruzja przegrała.
Zdaniem rozmówców dziennikarki RMF FM, najważniejsze jest dobre przygotowanie pozwu i przedstawienie przekonujących podstaw prawnych (np. konwencji, traktatu). Ukraina przygotowała bardzo szczegółowy pozew spisany na sześciu stronach. W pierwszej fazie procedury Trybunał - po wysłuchaniu obu stron - decyduje, czy jest kompetentny. W późniejszym terminie zajmuje się istotą sprawy. Średnio od złożenia pozwu do wyroku mija 5 lat, ale np. sprawa "Chorwacja przeciwko Serbii" trwała 17 lat, natomiast "Meksyk przeciwko USA" tylko 18 miesięcy.
Wszystko zależy od krajów i ich reakcji. Państwa wobec sądu są suwerenne - wyjaśnia osoba zbliżona do MTS w Hadze.
Można, jak zrobiła to Ukraina, wnioskować o tzw. szybką ścieżkę. Wtedy Trybunał stara się wyznaczyć w ciągu kilku tygodni ustne, publiczne przesłuchania.
Od wyroku MTS nie ma odwołania. Wyrok zapada większością głosów sędziów. Gruzja w 2011 roku przegrała z Rosją 6:9. W sprawie wraku sądzić będzie również 15 sędziów: między innymi z Rosji, Chin, Słowacji, USA, Wielkiej Brytanii czy Japonii.
APA