"Wśród nocnej ciszy", "Dzisiaj w Betlejem", "Cicha noc", a może "Lulajże Jezuniu"? Pytamy Was dziś o to, jaka jest Wasza ulubiona kolęda. Lista polskich pieśni świątecznych jest wyjątkowo długa. Niektórzy eksperci przypuszczają, że może najdłuższa na świecie. Śpiewając kolędy kultywujemy bardzo starą, bo wielowiekową i wyjątkowo bogatą - w porównaniu do innych krajów - tradycję bożonarodzeniowych pieśni.
Święta związane z kultem słońca i zimowym powrotem dłuższego dnia obchodzono we wszystkich starożytnych cywilizacjach. Wiadomo, że przy okazji pojawiały się muzyka i śpiew. W chrześcijaństwie pierwsze bożonarodzeniowe hymny pojawiły się we wczesnych wiekach naszej ery. Na przełomie tysiącleci były już jasełka: pieśni wykonywane raczej na ulicy, a następnie - uważa się, że za czasów świętego Franciszka - trafiły do kościołów.
Słowianie mieli w tym czasie swoje pogańskie pieśni, związane z obchodami zimowego przesilenia. Pierwsze kolędy w średniowieczu zaczęto tłumaczyć na polski z łaciny i z czeskiego. Być może niektóre śpiewane do dziś bożonarodzeniowe pieśni mają swoje początki w XIV wieku, ale pierwsza zapisana kolęda po polsku pochodzi z 1424 roku. Spisał ją spowiednik królowej Jadwigi I. Pieśń zatytułowana jest “Zdrow bądź krolu anjelski". “Stałać się rzecz wielmi dziwna", to inna wymieniana przez badaczy sprzed stu lat najstarsza zapisana polska kolęda. Z tych szeroko znanych do dziś, prawdopodobnie “W żłobie leży" oraz “Przebieżeli do Betlejem" mają po 400 lat, zaś “Lujaże Jezuniu" i “Gdy śliczna panna" - po 300 lat.
"Cicha noc" rozbrzmiewa w co najmniej stu językach. Przypisywano ją Beethovenowi, Mozartowi lub Haydnowi, ale tak naprawdę została stworzona przez prowincjonalnego austriackiego organistę. Tekst napisał ksiądz, a prawykonanie miało w kościele św. Mikołaja w Oberndorfie niedaleko Salzburga, w Boże Narodzenie, około dwieście lat temu.
Sto lat temu pieśń była już znana w świecie anglosaskim, a przed II wojną stała się popularna również w Polsce. To jedna z najbardziej znanych w świecie kolęd i... pieśni w ogóle. Figuruje na liście światowego dziedzictwa niematerialnego UNESCO.
Jest ich wiele, ale ta jest jakby inna od wszystkich. Jest słodka, łagodna i wzruszająca. Ma dziesięć zwrotek, zapisanych pierwszy raz ponad dwieście lat temu. Ma też dwie wersje refrenu: "Śpiewajcież i grajcież i mu.. " albo "li-li-li-li-li-li-laj". "Oj Maluśki - Maluśki", to chyba najbardziej znana z regionalnych ludowych pastorałek, która stała się jedną z najbardziej znanych i lubianych kolęd.
W gwarowym tekście jest wiele - dziś niezrozumiałych dla nas słów, jak "wsiurnasa" "pościółka" lub "piernatki". "Oj Maluśki" była ulubioną kolędą Jana Pawła II - podobno sam ułożył do niej kilka dodatkowych zwrotek.