Wielki Piątek to drugi dzień Triduum Paschalnego - czas szczególnej zadumy i refleksji. W tzw. ciemnicy, gdzie wystawiony jest Najświętszy Sakrament, można dziś modlić się i rozważać mękę Chrystusa. To jedyny dzień w roku, w którym nie odprawia się mszy świętej.
Kulminacyjnym momentem Wielkiego Piątku w kościele jest wieczór, kiedy odbywa się liturgia Męki Pańskiej. Ma ona głęboką symbolikę. Na początku ksiądz-celebrans przez chwilę leży krzyżem przed ołtarzem, a wierni klęczą w ciszy. Nabożeństwo rozpoczyna się liturgią słowa - czytany jest opis Męki Pańskiej według św. Jana. Po kazaniu następuje Adoracja Krzyża. Wszyscy wierni podchodzą do krzyża całując rany wiszącego na nim Jezusa. Pomimo, iż nie jest to msza święta, udzielana jest wtedy Komunia święta.
W natłoku zajęć, pracy i przedświątecznych przygotowań w Wielki Piątek trudno czasami jest znaleźć czas na skupienie. Jak sobie z tym poradzić? Zauważmy, że bardzo często w naszych miastach odbywają się procesje Drogi Krzyżowej. Droga krzyżowa nie ogranicza się już do jednego miejsca w kościele. Nie jest czymś prywatnym. Stanowi raczej publiczną manifestację naszej jedności z Chrystusem ukrzyżowanym - mówi dominikanin, ojciec Stanisław Tasiemski.
Wielki Piątek jest dniem postu ścisłego. Oznacza to, że w ciągu całego dnia można zjeść jeden posiłek do syta, a pozostałe bardziej skromne. Post obowiązuje wszystkich pełnoletnich do rozpoczęcia sześćdziesiątego roku życia.
Pierwsze liturgiczne obchody Wielkiego Piątku odnotować można w starożytnej Jerozolimie. Wierni gromadzili się przed wschodem słońca przed kolumną biczowania, a później przy grobie, by adorować drzewo Krzyża. W odniesieniu do Rzymu pierwsze opisy celebracji Wielkiego Piątku pochodzą z VII wieku. Pierwszy typ liturgii sprawowany był przez papieża w kościele św. Jana Jerozolimskiego i obejmował odczytanie opisu Męki Pańskiej wg św. Jana, modlitwę powszechną i procesję z relikwiami krzyża. Drugi typ liturgii był sprawowany w licznych kościołach prezbiterialnych, obejmował lekturę Pisma, adorację krzyża i komunię świętą, konsekrowaną wcześniej. Ten typ liturgii upowszechnił się w średniowieczu w całej Europie.
W późniejszych wiekach upowszechniło się przenoszenie Najświętszego Sakramentu do grobu Pańskiego. W XIX wieku na terenach dawnej Rzeczypospolitej groby Pańskie w kościołach zaczęły nabierać także patriotycznego wymiaru.
W Wielki Piątek popołudniu we wszystkich świątyniach katolickich odprawiana jest wielkopiątkowa Liturgia Męki Pańskiej. Centralnym jej wydarzeniem jest adoracja Krzyża. Po liturgii Krzyż zostaje w widocznym i dostępnym miejscu, tak by każdy wierny mógł go adorować. Jest on aż do Wigilii Paschalnej najważniejszym punktem w kościele.
Obyczaj ukazania i adoracji Krzyża jest popularny w wielu krajach, np. w Rzymie znany był już w VII wieku. W adoracji krzyża podkreśla się zwycięski charakter odkupienia oraz myśl o zmartwychwstaniu.
Ostatnią częścią liturgii Wielkiego Piątku jest procesja do Grobu Pańskiego. Na ołtarzu umieszczonym przy Grobie lub na specjalnym tronie wystawia się Najświętszy Sakrament w monstrancji okrytej białym przejrzystym welonem - symbolem całunu, w który owinięto ciało zmarłego Chrystusa. W wielu kościołach przez całą noc trwa adoracja.
W kościołach katolickich buduje się Groby Pańskie i odwiedza je. Bywa też, że odtwarzane jest całe kalwaryjskie misterium Męki Pańskiej, po którym wierni czuwają przy symbolicznym Grobie Jezusa, aż do Wigilii Wielkiej Nocy Zmartwychwstania.
W kościołach odprawiana jest liturgia Męki Pańskiej, a na ulicach wielu miast w całym krają odbędą się publicznie Drogi Krzyżowe. Jest to dzień postu ścisłego, tzn., że w ciągu całego dnia można zjeść jeden posiłek do syta, a pozostałe bardziej skromne.
Pierwsze liturgiczne obchody Wielkiego Piątku odnotować można w starożytnej Jerozolimie. Wierni gromadzili się przed wschodem słońca przed kolumną biczowania, a później przy grobie, by adorować drzewo Krzyża.
W odniesieniu do Rzymu pierwsze opisy celebracji Wielkiego Piątku pochodzą z VII w. Pierwszy typ liturgii sprawowany był przez papieża w kościele św. Jana Jerozolimskiego i obejmował odczytanie opisu Męki Pańskiej wg św. Jana, modlitwę powszechną i procesję z relikwiami krzyża. Drugi typ liturgii był sprawowany w licznych kościołach prezbiterialnych, obejmował lekturę Pisma, adorację krzyża i komunię św., konsekrowaną wcześniej. Ten typ liturgii upowszechnił się w średniowieczu w całej Europie.
W późniejszych wiekach upowszechniło się przenoszenie Najświętszego Sakramentu do grobu Pańskiego. W XIX wieku na terenach dawnej Rzeczypospolitej groby Pańskie w kościołach zaczęły nabierać także patriotycznego wymiaru.
(md)