Kiedy zrobić pierwszą cytologię i kiedy rozpocząć badania piersi? Jakie objawy powinny wzbudzić czujność pań? Jak zadbać o zdrowie? Na te tematy z lek. Joanną Hajek z Centrum Diagnostyki i Terapii Onkologicznej NU-MED w Katowicach rozmawiała reporterka RMF FM Anna Kropaczek.
Anna Kropaczek, RMF FM: Jak kobiety w różnym wieku mają zadbać o swoje zdrowie? Zacznijmy od młodych kobiet...
Lek. Joanna Hajek: Przede wszystkim, żeby zadbać o swoje zdrowie, należy zadbać o swój styl życia, ponieważ to jest główny czynnik, który wpływa na występowanie w późniejszym wieku zarówno chorób cywilizacyjnych, jak i onkologicznych. Musimy więc zadbać o zbilansowaną dietę, aktywność fizyczną, odpowiednią ilość snu i unikanie używek. Dopiero kolejna kwestia to badania profilaktyczne i zachowanie czujności onkologicznej.
Na jakim punkcie młode kobiety mają być czujne?
Zwracamy uwagę na to, czy coś w organizmie się zmienia, czy coś zaczyna nas niepokoić. Z takim problemem zgłaszamy się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który na podstawie objawów zaleci odpowiednie badania. Jeśli chodzi o to, co same możemy zrobić, to od najmłodszych lat co miesiąc, regularnie badać piersi. Takie badanie powinno się wykonać tuż po miesiączce, ok. 6-9 dnia cyklu. Dzięki comiesięcznemu badaniu, jesteśmy w stanie wychwycić najmniejsze zmiany, które zachodzą w gruczołach piersiowych. Od ok. 25-30. roku życia powinnyśmy raz w roku wykonywać badanie USG piersi oraz badanie cytologiczne.
Czy w młodym wieku zdarzają się sygnały, które mogą świadczyć także o innych, nie tylko typowo kobiecych, problemach zdrowotnych?
Młody wiek, wkraczanie w dorosłość to dość stresujący okres i czas, w którym zdarzają się choroby psychiczne, przede wszystkim depresja i zaburzenia lękowe. Nie bagatelizujmy objawów. Obniżenie nastroju, zaburzenia snu, zaburzenia apetytu to objawy, które powinny nas skłonić do tego, żeby udać się po pomoc. Zaburzenia depresyjne leczymy w gabinetach specjalistycznych. Nie wstydźmy się ich, traktujmy je jako normalną chorobę, która coraz częściej zdarza się w społeczeństwie. Myślę, ze czujność w przypadku zdrowia psychicznego jest także bardzo ważna. Depresja częściej dotyka kobiet.
Jakie badania powinna robić kobieta nieco starsza, w wieku 30-40 i więcej lat?
Powinna udać się przynajmniej raz w roku do swojego lekarza POZ, wykonać podstawową morfologię, badanie ogólne moczu. Raz na 2-3 lata warto zrobić badania krwi poszerzone o badania biochemiczne, lipidogram, żeby kontrolować, czy wszystko w organizmie działa prawidłowo. Raz na kilka lat można wykonać profilaktyczne badanie USG jamy brzusznej. Od 50. roku życia raz na dwa lata wykonujemy mammografię.
Mammografię i USG piersi można wykonywać zamiennie?
Metoda zależy przede wszystkim od tego, jak zbudowane są piersi. Jeżeli mają w przewadze budowę tłuszczową, lepszym badaniem jest mammografia. Jeżeli, mimo starszego wieku, piersi nadal mają budowę gruczołową, to dokładniejszym może być badanie USG. Lekarz dobierze metodę, która będzie najlepsza.
Powiedzmy o jeszcze późniejszym okresie życia kobiety. Kiedy warto zrobić badania hormonalne?
Kiedy kobieta wchodzi w okres menopauzy i ma bardzo nasilone objawy wypadowe czyli menopauzalne, powinna opowiedzieć o tych objawach ginekologowi, który zdecyduje, czy jest konieczne wdrożenie hormonoterapii zastępczej.
Wtedy wykonuje się badania poziomu hormonów?
To zależy od zaleceń ginekologa. Rutynowo nie wykonuje się tych badań.
Jeśli już o hormonach mówimy, sporo kobiet ma dolegliwości ze strony tarczycy. Kiedy należy zbadać poziom hormonów tarczycowych?
Jeśli coś nas niepokoi - jesteśmy bardziej senne, wrażliwe na zimno, tyjemy, zgłaszamy się do lekarza POZ, który może zlecić badania hormonalne, czyli TSH, FT3 i FT4.
O czym mogą świadczyć objawy, które pani wymieniła?
O niedoczynności tarczycy, która jest bardzo powszechną chorobą.
Jakie objawy daje nadczynność?
Zwiększenie potliwości, bezsenność, niezamierzona utrata wagi, uczucie kołatania serca.
Wróćmy jeszcze do tego, o czym mówiła pani na początku - czyli do stylu życia. Zalecenia powinny być powszechnie znane, ale zawsze warto je przypomnieć. Ile zatem snu potrzebujemy?
Osoby dorosłe powinny spać minimum 7-9 godzin na dobę, co może być trudne do osiągnięcia przez większość z nas. Podczas snu organizm się regeneruje. Jeżeli nie przesypiamy odpowiedniej ilości czasu, jesteśmy mniej odporni na stres, na infekcje, mamy zaburzoną koncentrację, pamięć, zaburzone mogą być procesy metaboliczne w organizmie. Dbanie o sen to podstawa dbania o zdrowie.
Dieta też jest ważna...
Połowę dziennych posiłków powinny stanowić warzywa i owoce, jedną czwartą produkty zbożowe, najlepiej pełnoziarniste i jedną czwartą zwierzęce i roślinne źródła białka oraz tłuszcze. Zalecenia są takie, żeby źródła białka były przeważnie roślinne. Mięso powinno być ograniczone w diecie do ok. 500 gramów na tydzień.
Ile wysiłku fizycznego potrzebujemy, by zachować zdrowie?
Zalecenia są dość ogólne i mówią o ok. 150 do 300 minutach aktywności fizycznej tygodniowo. 4-5 razy w tygodniu dość długi spacer powinien wystarczyć.
Jak to wszystko zrobić - spać odpowiednio długo, pójść na spacer i poświęcić czas na przygotowanie zdrowego posiłku?
Tak, to trudne w naszym trybie życia coraz szybszym i bardziej intensywnym, ale jeżeli dzieje się coś niepokojącego np. mamy mniej siły, energii, to możemy spróbować sięgnąć właśnie do tych podstaw, żeby poprawić zdrowie i swój komfort życia.
Czy jest jeszcze coś, bez czego trudno mówić w ogóle o dbaniu o zdrowie?
Używki. Papierosy i alkohol są czynnikiem, który możemy bezpośrednio wyeliminować i zmniejszyć ryzyko wielu chorób. Papierosy zwiększają nie tylko ryzyko zachorowania na raka płuca, ale także na nowotwory jamy ustnej, gardła, przełyku, nowotwory nerki, pęcherza - to są nowotwory tytoniozależne. Palenie zwiększa też ryzyko zachorowania na raka piersi czy jelita grubego. Wreszcie palenie papierosów i picie alkoholu przyczynia się do chorób cywilizacyjnych, które w największym stopniu wpływają na przedwczesne zgony. Są to przede wszystkim: choroba wieńcowa, zawał serca, udar mózgu, cukrzyca. Zrezygnowanie z używek jest działaniem prozdrowotnym.