Naukowcy NASA odkryli prawdopodobną przyczynę zaburzeń wzroku u astronautów uczestniczących w długich misjach orbitalnych. Podczas kongresu Radiological Society of North America w Chicago ujawnili, że obserwowane u weteranów długich misji zmiany kształtu gałek ocznych i pojawienie się procesu zapalnego w rejonie nerwu wzrokowego, wiąże się z zakłóceniem działania mechanizmu, który na Ziemi ma nas chronić przed gwałtownymi zmianami ciśnienia, na przykład podczas gwałtownego zrywania się z łóżka. Znalezienie przyczyn tych zaburzeń i sposobu zapobiegania im ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia astronautom bezpiecznych warunków choćby podczas podróży na Marsa.
W ciągu ostatnich 10 lat przypadki zakłóceń widzenia, które stawało się niewyraźne, obserwowano podczas lotów na Międzynarodową Stację Kosmiczną coraz częściej. Takie objawy zdradzało blisko 2/3 astronautów, uczestniczących w długich misjach. Początkowo nie bardzo wiedzieliśmy, z czym to powiązać, od 2010 roku zaczęliśmy się tym coraz poważniej martwić, bo okazało się, że przynajmniej u części astronautów zmiany te po powrocie na Ziemię się nie cofają - mówi prof Noam Alperin z University of Miami Miller School of Medicine.
Syndrom nazwany VIIP (visual impairment intracranial pressure), oznaczający uszkodzenie wzroku związane ze zmianą ciśnienia wewnątrzczaszkowego, kojarzono początkowo z obserwowanym w stanie nieważkości przepływem części płynów ustrojowych do górnych części ciała, w tym głowy. Dokładne badania pokazały jednak, że zjawisko jest nieco bardziej złożone i prawdopodobnie wiąże się z zakłóceniem stabilizującego ciśnienie działania płynu mózgowo-rdzeniowego (CSF).
W 2012 roku z pomocą aparatury rezonansu magnetycznego przeprowadzono badania mózgu i oczu astronautów przed i po trwających 7 miesięcy lotach. Porównano je z wynikami podobnych badań, prowadzonych u astronautów lecących tylko w krótką kosmiczną podróż. Okazało się, że u astronautów podczas długotrwałego lotu dochodzi do znacznie poważniejszego spłaszczenia tylnej części gałki ocznej i zmiany kształtu połączenia nerwów wzrokowych z siatkówką każdej z gałek ocznych. Ponieważ pojawia się tam równocześnie znacznie więcej płynu mózgowo-rdzeniowego, można przypuszczać, że CSF ma istotny wpływ na zmiany kształtu gałek ocznych.
Na co dzień układ CSF koryguje zmiany ciśnienia związane na przykład z porannym podnoszeniem się z łóżka do pionu, ale w kosmosie jego działanie ulega zakłóceniu ze względu na brak takich cyklicznych bodźców - mówi Alperin.
Niestety efekt nie w każdym przypadku jest w pełni odwracalny, dlatego zanim ludzie polecą na przykład na Marsa, naukowcy muszą nauczyć się tym zmianom zapobiegać. Jeśli deformacje gałki ocznej nie zostaną zdiagnozowane dostatecznie wcześnie, astronauci są narażeni na nieodwracalne uszkodzenie wzroku, w kierunku poważnej dalekowzroczności - dodaje Alperin i zapewnia, że NASA prowadzi intensywne badania tego problemu.