Pogardliwe określenie "ptasi móżdżek" trzeba raz na zawsze wyrzucić do lamusa. Najnowsze, opublikowane własnie na łamach czasopisma "Proceedings of the National Academy of Sciences" wyniki badań pokazują, że ptaki mają mózgi małe, ale gęsto upakowane neuronami. Szczególnie w rejonie przodomózgowia, które wiążemy z inteligentnymi zachowaniami. Piszą o tym naukowcy z Vanderbilt University i Uniwersytetu Karola w Pradze.
Ara, popularny ptak z rodziny papugowatych ma mózg o rozmiarach orzecha włoskiego. Mimo to, jak się okazuje liczba neuronów w jego przodomózgowiu jest większa, niż u makaka, małpy, której mózg ma rozmiar przeciętnej cytryny, a ona sama uchodzi za inteligentna i zdolną do uczenia się. To jeden z zaskakujących wniosków z badań przeprowadzonych przez naukowców z USA i Czech.
Neurolog, Suzana Herculano-Houzel z Vanderbilt University i Peter Nemec z Uniwersytetu w Pradze zbadali gęstość neuronów w mózgu ponad 20 gatunków ptaków, od malutkich amadyn zebrowatych, po olbrzymiego ptaka emu. Konsekwentnie okazywało się, że neurony w mózgu ptaków upakowane są gęściej, niż w mózgu ssaków, a nawet naczelnych. Ptasi móżdżek był od dawna synonimem głupoty, wygląda na to, że powinien być raczej powodem do komplementów - podkreśla pierwsza autorka pracy, Herculano-Houzel.
Wyniki tłumaczą efekt, który zastanawiał neurologów od lat. Nie potrafili znaleźć odpowiedzi na pytanie, jak to możliwe, że ptaki "wyposażone" w naprawdę małe mózgi, są zdolne do złożonych zachowań, a niektóre z nich - choćby papugi, czy kruki - wydają się mieć zdolności poznawcze porównywalne ze ssakami naczelnymi.
Pierwsze teorie przewidywały, że mózg ptaków musi być zorganizowany inaczej, niż mózg naczelnych. To jednak szybko okazało się nieprawdą. Badania na gołębiach pokazały, że istotnej różnicy nie ma. Ogłoszone właśnie wyniki oferują bardziej prawdopodobne wyjaśnienie zagadki, przodomózgowie ptaków mimo mniejszych rozmiarów zawiera więcej neuronów.
Wszystko to jest możliwe, gdyż neurony u ptaków są mniejsze i mogą być gęściej upakowane. Okazało się na przykład, że mózgi ptaków śpiewających i papug zawierają przy tej samej masie dwukrotnie więcej neuronów, niż u naczelnych i nawet cztery razy więcej neuronów, niż w przypadku gryzoni.
Choć związek miedzy liczbą neuronów, a inteligencją nie został jeszcze potwierdzony, zdaniem autorów pracy można podejrzewać, że większa gęstość neuronów daje ptakom większe zdolności poznawcze w przeliczeniu na gram wagi mózgu. To może sugerować, że ssaki i ptaki mają nieco inny przepis na rozwój mózgu, który w przypadku ptaków pozwala na ograniczenie wagi i - co za tym idzie - ułatwienie unoszenia się w powietrzu.