Chcesz usłyszeć prawdę? Daj rozmówcy czas do namysłu. Przekonanie o tym, że człowiek częściej kłamie, gdy ma więcej czasu do zastanowienia jest błędne. Badacze z Holandii i Izraela piszą na łamach czasopisma "Psychological Science", że kłamiemy częściej, gdy mamy mało czasu na odpowiedź. Ich badania potwierdziły też dość oczywistą obserwację, że szczególnie chętnie mijamy się z prawdą, gdy potrafimy sobie to racjonalnie uzasadnić.
Badacze University of Amsterdam i Ben-Gurion University postanowili sprawdzić jakie czynniki rzeczywiście wpływają na naszą skłonność do mówienia nieprawdy. Wcześniejsze badania pokazywały, że postawieni przed trudnym pytaniem w pierwszej chwili staramy się przede wszystkim działać we własnym interesie, na przykład zapewnić sobie wyższy zysk. Eksperyment miał wykazać, jak w praktyce przekłada się to na skłonność do mijania się z prawdą.
W doświadczeniu brało udział 70 osób, które poproszono o trzykrotne wyrzucenie kostki i ujawnienie eksperymentatorowi, ile oczek wypadło za pierwszym razem. Prowadzący badania nie widział kostek, a badani otrzymywali tym wyższą nagrodę, im większą liczbę oczek deklarowali. Części uczestników ograniczono czas na podanie informacji do 20 sekund, pozostali mogli odpowiedzieć, kiedy chcieli. Eksperymentatorzy rzeczywiście nie widzieli kostek, o tym, czy badani kłamią przekonywali się obserwując odstępstwa ich wskazań od przypadkowego rozkładu. Okazało się, że kłamią obie grupy badanych, zdecydowanie chętniej jednak ci, którzy mają mniej czasu na odpowiedź.
W drugim etapie doświadczenia badani rzucali kostką tylko raz. Część z nich ponownie miała ograniczenia czasowe, część nie. Wyniki eksperymentu były tu inne, niż w pierwszym przypadku. Kłamali tylko ci, których proszono o szybką odpowiedź. Ci, którzy mieli więcej czasu, odpowiadali zgodnie z prawdą.
Co różniło te dwa eksperymenty? Naukowcy twierdzą, że w pierwszym etapie trzykrotny rzut kostką dawał badanym uzasadnienie dla ewentualnego mijania się z prawdą. Jeśli za pierwszym rzutem wypadała im mała liczba oczek, a za drugim lub trzeci większa, czuli się bardziej uprawnieni, by podać wyższy wynik pierwszego rzutu i zgarnąć wyższą nagrodę. W drugim etapie tego wytłumaczenia już nie było. Wyniki obu części sugerują, że pod presją czasu mamy większą skłonność do kłamstwa. Jeśli jednak mamy czas do zastanowienia, kłamiemy wtedy, gdy znajdujemy dla tego jakieś racjonalne wytłumaczenie.