Archiwum Narodowe w Krakowie pokazało dziś niezwykły dokument - oryginalny akt lokacyjny Krakowa, wystawiony 5 czerwca 1257 roku we wsi Kopernia przez księcia Bolesława Wstydliwego, wspólnie z żoną Kingą i matką Grzymisławą. Na co dzień ten pergaminowy dokument przechowywany jest w magazynie archiwalnym, a publicznie prezentowany jest niezwykle rzadko.
Akt lokacyjny Krakowa napisany jest po łacinie. Spośród pięciu pieczęci zachowały się dwie: kasztelana krakowskiego i wojewody krakowskiego. Do dzisiejszych czasów nie przetrwały natomiast pieczęcie: księcia, biskupa krakowskiego i kapituły krakowskiej.
Na mocy dokumentu z 1257 roku Kraków został lokowany na prawie magdeburskim, na wzór Wrocławia. Miasto stawało się gminą samorządową, na której czele stał dziedziczny wójt wraz z wybieraną wśród mieszczan ławą. W mieście funkcjonowała Rada Miejska kierowana przez burmistrza, wybieranego spośród jej członków. Władze nie tylko administrowały miastem, ale również pełniły funkcje sądownicze.
Dokument wymienia liczne przywileje i nadania, które uzyskali zarówno wójtowie, jak i cała gmina miejska. Lokacja wprowadziła ponadto nowe założenia urbanistyczne i architektoniczne. Wytyczono wówczas istniejący do dziś plan zabudowy Krakowa, z największym wśród miast średniowiecznych rynkiem pośrodku i odchodzącymi od niego szerokimi ulicami.
Niebawem akt lokacyjny Krakowa przejdzie gruntowną konserwację - mówi dyrektor Archiwum Narodowego w Krakowie, Barbara Berska. Dokument przeszedł już kilka badań fizykochemicznych. Bardzo wsparł nas w tym procesie Instytut Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Teraz dokument musi być na pewno odczyszczony, wyprostowany. Chcemy ustabilizować mu warunki, w których jest przechowywany. Oprócz tego priorytetem wydaje się zabezpieczenie pieczęci, a szczególnie jedwabnych sznurów pieczętnych, na których te pieczęcie są zawieszone - mówi Barbara Berska. Dyrektor krakowskiego Archiwum podkreśla, że akt lokacyjny Krakowa to jeden z wielu cennych dokumentów w zasobach tej placówki.
Warto tu powiedzieć o aktach miasta Krakowa, o seriach ksiąg. To są dokumenty od 1300 roku. To jest również duży zbiór pergaminów, głównie przywilejów królewskich dla tego miasta - dodaje Barbara Berska. Szefowa Archiwum liczy, że sobotnim pokazem rozpocznie cykl prezentacji innych bezcennych dokumentów, wydawanych dla miasta Krakowa.
Warto zaznaczyć, że prezentacja aktu lokacyjnego Krakowa łączy się z uroczystymi obchodami Święta Miasta oraz Międzynarodowego Dnia Archiwów. Publiczny pokaz dokumentu związany jest również z wpisaniem aktu na Krajową Listę Programu "Memory of the World" UNESCO.
Renata Stawiarska