"Cudowne przygody pana Pinzla rudego” to tytuł niedokończonej powieści Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, którą odnaleziono w warszawskim Muzeum Literatury. To satyryczna opowieść o życiu szkolnym. Jej głównymi bohaterami są rudowłosy nauczyciel i jego jamnik.

REKLAMA


Stary, zielony zeszyt, z odręcznym rysunkiem mężczyzny z jamnikiem i globusem na okładce, z nieukończonym tekstem "powieści fantastycznej" pt. "Cudowne przygody pana Pinzla rudego" wiele lat leżał w warszawskim Muzeum Literatury w zbiorze rękopisów Jerzego Kamila Weintrauba. Odkrycia, że zeszyt, choć przechowywany w archiwum Weintrauba, zawiera nieznane dzieło Baczyńskiego, dokonała kustosz ML Małgorzata Wichowska.

"Doznałam olśnienia"

Przed laty Wichowska opracowywała archiwum Weintrauba i miała w rękach tekst "Cudownych przygód pana Pinzla rudego", ale dopiero zajmując się rękopisami Baczyńskiego zrozumiała, kto tak naprawdę jest autorem tego tekstu.

Dopiero kilkunastu latach, podczas korekty skatalogowanych rękopisów Weintrauba, obdarzona dodatkową wiedzą i znajomością fragmentu archiwum Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, które znajduje się w zbiorach muzeum, a więc i jego charakteru pisma, doznałam - muszę użyć tego słowa - olśnienia, iż jest to jego rękopis - pisze Wichowska we wstępie do książki. Charakterystyczny dukt okrągłego, wyraźnego pisma, potwierdzone porównaniem rękopisu z autografami poety, zwłaszcza brudnopisami jego opowiadań w zbiorach Biblioteki Narodowej, daje tu całkowitą pewność - dodaje.

Karykaturalny obraz szkoły


Rysunek na okładce zeszytu, gdzie tytułowy bohater utworu sportretowany jest z jamnikiem Hazdrubalem, wydawał się zaczerpnięty z rzeczywistości Weintrauba, który miał ukochanego jamnika Ariela. Jednak Baczyński także miał jamnika, imieniem Dan. Przyjaciel poety z lat szkolnych, Andrzej Józef Kamiński pisał o nim: "spasiony jak wieprzek, do hasania nie był nazbyt skory", ale "ze wszystkich towarzystw najmilsze mu było towarzystwo jego Pana. Powrót Krzysztofa ze szkoły to była niekończąca się seria frenetycznych skoków z podłogi na tapczan, z tapczana na podłogę; po każdym skoku pies walił się na grzbiet, unosił w górę cztery rude łapy, kazał się pieścić, po czym znowu się zrywał, wskakiwał lub zeskakiwał i tak bez końca". Okrągłe kształty okładkowego jamnika naprowadzają Więckowską na myśl, że uwieczniono tam Dana a nie Ariela.


To nie jedyny trop, który naprowadził badaczkę do myśl, że autorem "Cudownych przygód..." jest Baczyński. Tekst przypomina niedokończone opowiadanie Baczyńskiego z czasów szkolnych pt. "Gimnazjum imienia Boobalka I". Autor, prawdopodobnie pod wpływem "Ferdydurke" Gombrowicza, przedstawił w nim karykaturalny obraz swojej szkoły - elitarnego Gimnazjum Batorego. Ze wspomnień kolegów szkolnych wynika, że Baczyński nie należał do prymusów, miał problemy z matematyką, doceniano jednak jego talent do kawałów, zdolności mimiczne i zacięcie satyryczne; był redaktorem działu satyrycznego klasowego pisemka. Podobno fantastycznie naśladował profesorów, szczególnie nauczyciela łaciny.

Bohater "powieści fantastycznej", Pan Pinzel, profesor geografii w powiatowym mieście Kulków, sportretowany został podobnie jak bohaterowie "Gimnazjum imienia Boobalka I" zwłaszcza we fragmentach, gdy wygłasza wykład o "faunie i florze Australii" i niedoszłym "poświęceniu obywatelskim" kangura, który chciał służyć na wojnie. Także historia z gwoździami przybitymi do kaloszy Pinzla przywodzi na myśl wyczyny bohaterów "Gimnazjum imienia Boobalka I".


Książka "Cudowne przygody pana Pinzla rudego" ukazała się w serii "Biblioteka Muzeum Literatury", w której publikowane są utwory literackie ze zbiorów Działu Rękopisów muzeum, a wydrukowany tekst zestawiony jest z podobizną jego autografu.