W poniedziałek poznaliśmy pierwszych tegorocznych laureatów Nagrody Nobla – z medycyny i fizjologii. We wtorek ogłoszony został zdobywca w dziedzinie fizyki, a w środę – chemii. W czwartek przyznany został Nobel w dziedzinie literatury, a dzień później – Pokojowa Nagroda Nobla. 13 października ogłoszony zostanie laureat nagrody w dziedzinie ekonomii.
Na nagrodę Nobla z chemii największe szanse ma profesor Krzysztof Matyjaszewski z Uniwersytetu w Pittsburghu. Zdarza się raz na całe życie coś takiego, że można zrobić coś co się chce. Pomyślałem sobie, że byłoby bardzo dobrze skontrolować rodnikową polimeryzację co się nikomu do tej pory nie zdarzyło - mówi w rozmowie z dziennikarzem RMF FM profesor Matyjaszewski.
Fundacja Nobla powstała 108 lat temu. Rok później, czyli w 1901 r., wręczono po raz pierwszy prestiżowe nagrody ufundowane przez inżyniera i wynalazcę Alfreda Bernharda Nobla. Laureaci są wybierani co roku w dziedzinach: literatura, fizyka, chemia oraz medycyna lub fizjologia. Wręczana jest też Pokojowa Nagroda Nobla. Alfred Nobel nie ustanowił nagrody dla ekonomistów, którą przyznaje się dopiero od 1968 r. Jej fundatorem jest Bank Szwecji.
Pierwsze naukowe nagrody otrzymali w 1901 roku: w dziedzinie fizyki - niemiecki uczony Wilhelm Roentgen, odkrywca promieni X i ich praktycznego zastosowania, w chemii - Holender Jacob Van Hoff, twórca nowoczesnej chemii fizycznej, w medycynie - niemiecki bakteriolog Emil Behring, twórca licznych surowic i szczepionek, m.in. przeciwko tężcowi i błonicy.
Nagrody Nobla wywarły ogromny wpływ na rozwój nauki światowej w XX wieku, podnosząc również prestiż środowiska naukowego. Nobliści byli postrzegani nie tylko jako wybitni badacze i genialni odkrywcy, ale także jako wielkie autorytety moralne.
Nagrodą premiowano - mimo różnych kontrowersji w doborze kandydatów - rzeczywiste osiągnięcia naukowe, w tym pionierskie prace związane m.in. z rozwojem badań nad elektrycznością i falami elektromagnetycznymi, atomistyką, promieniotwórczością, fizyką cząstek elementarnych, kriogeniką, nowymi teoriami kosmologicznymi i astronomicznymi.
Idea Alfreda Nobla przetrwała cały burzliwy wiek XX. W ciągu minionego stulecia kilka razy jednak nie przyznano nagród - z powodu działań wojennych, braku kandydatów lub uchybień formalnych. Nie było nagród medycznych w latach 1915-1918, 1925 i 1940-1942. W 1916 roku, a także w latach 1931, 1939 i 1940-1942 nie przyznano nagród z fizyki. W chemii nie nagrodzono nikogo w latach 1916-1917, 1919, 1924 i 1940-42.
W ciągu 100 lat istnienia Nagrody Nobla nie obyło się bez potknięć. Nie otrzymał nagrody, mimo wielokrotnego wysuwania jego kandydatury, francuski matematyk, przyrodnik i filozof Henri Poincarre, jeden z najwybitniejszych uczonych z przełomu XIX i XX wieku. Twórca teorii względności Albert Einstein dostał Nagrodę Nobla za marginalne w jego dorobku badania nad zjawiskiem fotoelektryczności.
Z polskich uczonych wyróżniono Noblem dwukrotnie Marię Curie-Skłodowską - raz z fizyki - wspólnie z mężem Piotrem Curie i Henri Becquerelem - i raz z chemii - za badania nad promieniotwórczością oraz odkrycie nowych pierwiastków: radu i polonu.