Mark Rutte został wybrany na nowego sekretarza generalnego NATO. Były premier Holandii zastąpi Jensa Stoltenberga. Pracę rozpocznie w październiku.
Rutte obejmie funkcję sekretarza generalnego od 1 października, gdy wygaśnie kadencja Stoltenberga, stojącego na czele Sojuszu od 2014 roku.
Mark to prawdziwy człowiek sojuszu transatlantyckiego, silny lider i budowniczy konsensu. Życzę mu wszelkich sukcesów na dalszej drodze do umacniania NATO. Wiem, że zostawiam NATO w dobrych rękach - oświadczył Stoltenberg.
Rutte od początku mógł liczyć na poparcie wielu ważnych państw NATO, w tym USA. Po wycofaniu sprzeciwu przez Węgry i Słowację, Rumunia pozostawała jedynym krajem NATO, który nie udzielał poparcia Ruttemu w jego staraniach o stanowisko szefa Sojuszu. To jednak zmieniło się po tym, jak z ubiegania się o objęcie funkcji sekretarza generalnego Sojuszu Północnoatlantyckiego zrezygnował prezydent Rumunii Klaus Ioannis.
Jeszcze kilka miesięcy temu, holenderskie oraz belgijskie podkreślały, że na przeszkodzie w objęciu nowej funkcji może przeszkodzić Holendrowi kilka kwestii. Po pierwsze, wiarygodność. Jako szef rządu Rutte przez lata ignorował NATO-wski standard wydatków na obronę, wynoszący 2 proc. PKB. Po drugie, płeć. Od czasu utworzenia w 1949 roku Sojusz zawsze był kierowany przez mężczyznę, dlatego coraz częściej mówiło się o tym, że na czele Paktu powinna stanąć kobieta.
Mark Rutte ma 57 lat. Od 2010 roku był premierem Holandii, ale w lipcu ubiegłego roku złożył rezygnację z funkcji premiera. Pełnił jednak nadal tę funkcję, ponieważ utworzył rząd tymczasowy lub techniczny (ang. demissionary gabinet). Taki rząd ma ograniczone uprawnienia i funkcjonuje do momentu powołania nowego gabinetu.
Rutte od 2006 roku jest liderem centroprawicowej i liberalnej Partii Ludowej na rzecz Wolności i Demokracji (VVD) - po tym, jak zastąpił na tym stanowisku poprzednią przewodniczącą Ritę Verdonk. Rywalizacja o to stanowisko miała być zacięta i grozić VVD rozpadem. Spór jednak nie zaszkodził Ruttemu, podobnie jak kryzysy polityczne w Holandii i kilkaset prób odwołania go ze stanowiska. Dlatego w kraju Rutte został okrzyknięty "teflonowym Markiem", do którego "żaden brud się nie przykleja". Przetrwał choćby skandal wokół zasiłków rodzinnych w 2021 roku, kiedy cały rząd podał się do dymisji. Rutte ponownie został premierem.
Holender znany jest też z tego, że potrafi wejść w koalicje z różnymi ugrupowaniami, przez co niektórzy nazywają go "kameleonem". Także teraz VVD utworzyła nową koalicję rządową ze skrajną prawicą Wildersa, co spotkało się z krytyką liberałów w Parlamencie Europejskim, czyli frakcji, do której należy partia Ruttego.
W Holandii Rutte słynie również z tego, że niemal wszędzie jeździ rowerem, nadal mieszka w niewielkim domu w Hadze, w którym się wychował, nie ma żony ani dzieci.
W polityce międzynarodowej Rutte ma opinię opanowanego sprawnego negocjatora. W 2018 roku zyskał przydomek "zaklinacza Trumpa". Podczas jednego ze spotkań szefów państw NATO w Brukseli z ówczesnym prezydentem USA, kiedy Trump zarzucił sojusznikom niewystarczające składki na obronność i zaczął straszyć wyjściem z NATO, Rutte miał rozładować atmosferę, mówiąc, że składki wzrosły właśnie dzięki naciskom Trumpa. Były prezydent Stanów Zjednoczonych miał być po tym zachwycony Ruttem i chwalić "wspaniały" czas spędzony w Brukseli. Ruttemu dobrze układa się też współpraca z obecnym prezydentem USA Joe Bidenem, który z kolei chwali sobie pasję i zdolności negocjacyjne Holendra.
Na arenie europejskiej Rutte, zwłaszcza podczas wyścigu o stanowisko szefa NATO, spotkał się już z większą krytyką. Kraje bałtyckie zarzucały mu m.in., że przez ponad dekadę urzędowania nie udało mu się podnieść składek Holandii na obronność do 2 proc. PKB (ten pułap Holandia ma osiągnąć dopiero w tym roku). Wypomina mu się również to, że jeszcze w 2011 roku popierał m.in. projekt gazociągu Nord Stream.
Obecnie jednak Rutte jest jednym z największych orędowników Kijowa, a Holandia przekazała Ukrainie sprzęt wojskowy, w tym m.in. samoloty wielozadaniowe F-16. Podczas lutowej konferencji bezpieczeństwa w Monachium Holender przekonywał, że należy inwestować w obronność, w tym przemysł zbrojeniowy, oraz kontynuować wsparcie dla Ukrainy.
Sekretarz generalny to najwyższy rangą przedstawiciel NATO. Osoba ta odpowiada za kierowanie procesem konsultacji i podejmowania decyzji w Sojuszu oraz zapewnianie, że postanowienia te są wdrażane.
Jest wybierany przez rządy państw członkowskich na okres czterech lat, który może zostać przedłużony za zgodą wszystkich krajów NATO. Selekcja odbywa się poprzez nieformalne konsultacje dyplomatyczne między państwami, przedstawiającymi kandydatury na to stanowisko.
Sekretarz generalny przewodniczy Radzie Północnoatlantyckiej — głównemu organowi decyzyjnemu Sojuszu — a także innym wyższym komitetom decyzyjnym. Należą do nich Grupa Planowania Nuklearnego, Rada NATO-Ukraina, Rada NATO-Rosja i Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego.
Szef Sojuszu ma prawo proponować tematy do dyskusji. Działa jako mediator, kierując procesem budowania konsensusu i podejmowania decyzji w całej organizacji. Aby ułatwić ten proces, utrzymuje bezpośredni kontakt z szefami państw i rządów oraz ministrami spraw zagranicznych i obrony krajów NATO oraz państw partnerskich. Wiąże się to z regularnymi wizytami w tych krajach, a także spotkaniami dwustronnymi z wyższymi rangą urzędnikami krajowymi podczas ich wizyt w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli.
W praktyce jego rola pozwala mu wywierać pewien wpływ na proces podejmowania decyzji, przy jednoczesnym poszanowaniu podstawowej zasady, że uprawnienia decyzyjne przysługują wyłącznie samym rządom państw członkowskich.
Sekretarz generalny jest również głównym rzecznikiem Sojuszu i reprezentuje organizację publicznie w imieniu państw członkowskich, odzwierciedlając ich wspólne stanowiska w kwestiach politycznych. Reprezentuje także NATO wobec innych organizacji międzynarodowych, mediów i opinii publicznej. W tym celu regularnie zwołuje konferencje prasowe.
Jest najwyższym rangą szefem Międzynarodowego Personelu NATO, organu doradczego i administracyjnego wspierającego Radę Północnoatlantycką.
W swojej codziennej pracy sekretarz generalny jest bezpośrednio wspierany przez gabinet i zastępcę sekretarza generalnego.