MEiN proponuje usunąć z listy lektur dla klas I-III szkoły podstawowej m.in. "Zaczarowaną zagrodę" i "Oto jest Kasia", a dodać książki o młodości Marii Skłodowskiej-Curie i Karola Wojtyły. Proponuje też dodanie wielu pozycji do listy lektur uzupełniających w klasach IV-VI i VII-VIII.
Ministerstwo Edukacji i Nauki skierowało do konsultacji publicznych projekt nowelizacji rozporządzenia w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, m.in. w zakresie zmian na liście lektur szkolnych.
MEiN proponuje w projekcie usunąć z listy lektur dla klas I-III szkoły podstawowej następujące pozycję:
- Alina Centkiewiczowa i Czesław Centkiewicz "Zaczarowana zagroda",
- Mira Jaworczakowa "Oto jest Kasia",
- Leszek Kołakowski " Kto z was chciałby rozweselić pechowego nosorożca?"
- Marcin Pałasz "Sposób na Elfa".
Proponuje zaś dodanie innych pozycji. Są to:
- Dorota Gellner "Wścibscy",
- Julita Grodek "Mania, dziewczyna inna niż wszystkie. Opowieść o Marii Skłodowskiej-Curie",
- Piotr Kordyasz "Lolek. Opowiadania o dzieciństwie Karola Wojtyły" (fragmenty),
- Zofia Kossak-Szczucka "Kłopoty Kacperka góreckiego skrzata",
- Åsa Lind "Piaskowy Wilk",
- Aleksandra i Daniel Mizielińscy "Którędy do Yellowstone? Dzika podróż po parkach narodowych".
Jak przypomniano w uzasadnieniu do projektu, obecnie w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej w klasach I-III szkoły podstawowej, przedstawiona jest propozycja lektur do wspólnego i indywidualnego czytania oraz wskazane są cele kształcenia opisane w odniesieniu do czterech obszarów rozwojowych dziecka: fizycznego, emocjonalnego, społecznego i poznawczego oraz treści nauczania jako wymagania szczegółowe.
Wymagania szczegółowe w edukacji polonistycznej i edukacji społecznej wskazują m.in. na umiejętność słuchania z uwagą przez ucznia lektur i innych tekstów czytanych przez nauczyciela, uczniów i inne osoby oraz czytanie samodzielnie wybranych książek również w odniesieniu do orientacji historycznej, w której uczeń opowiada historię własnej rodziny, przedstawia wybrane postacie i prezentuje informacje o wielkich Polakach.
Stąd - jak podano - zaproponowano ze względu na walory wychowawcze dodanie właśnie tych lektur do listy dla najmłodszych uczniów. Z kolei, jeśli chodzi o lektury, których usunięcie zaproponowano, uzasadniono to tym, że nie odzwierciedlają zapisanych w podstawie celów dotyczących rozwoju emocjonalnego uczniów. Chodzi m.in. o umiejętność rozumienia odczuć zwierząt, wyrażania tych stanów za pomocą wypowiedzi ustnych i pisemnych oraz artystycznych form wyrazu, określanie, co jest dobre, a co jest złe w otaczającym go świecie i w świecie poznawanych tekstów oraz podaje uzasadnienie swojego zdania, a także naśladowanie i przyjmowanie jako własne zachowania dobre na podstawie doświadczeń ze świata realnego oraz przykładów płynących z tekstów literackich, filmów i innych źródeł.
Jeśli chodzi o listę lektur dla klas IV-VI szkoły podstawowej w projekcie zaproponowano usunięcie z niej pozycji, w której - jako podano w uzasadnieniu - "zastrzeżenia budzi warstwa składniowo-leksykalna języka oraz zawartość merytoryczna (m.in. kreacja świata przedstawionego)". Chodzi o książkę Rafała Kosika "Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi", która jest obecnie lekturą obowiązkową. Z kolei w przypadku lektur uzupełniających dla klas IV-VI zaproponowano rezygnację z powieści Karola Maya "Winnetou", a w klasach VII-VIII rezygnację z książki Nancy H. Kleinbaum "Stowarzyszenie Umarłych Poetów".
Jednocześnie zaproponowano rozszerzenie listy lektur uzupełniających dla klas IV-VI o następujące pozycje:
- Carlo Collodi "Pinokio",
- John Flanagan "Zwiadowcy" Księga 1. "Ruiny Gorlanu",
- Emilia Kiereś "Rzeka",
- Zofia Kossak-Szczucka "Topsy i Lupus",
- Bolesław Leśmian "Klechdy sezamowe",
- Alan Aleksander Milne "Kubuś Puchatek",
- Longin Jan Okoń "Tecumseh",
- Ferdynand Antoni Ossendowski "Słoń Birara",
- Jacek Podsiadło "Czerwona kartka dla Sprężyny",
- Louis de Wohl "Posłaniec króla".
Proponuje się również przesunięcie z listy lektur obowiązkowych dla klas VII-VIII na listę lektur uzupełniających książki Melchiora Wańkowicza "Ziele na kraterze". Jak zaznaczono "ze względu na walory literackie (opis niezwykłych więzi rodzinnych, przybliżenie zapomnianego już folkloru ziemiańskiego, a przy tym barwna i przepiękna polszczyzna) zaproponowano, aby utwór ten omawiany był w całości".
Zaproponowano też przesunięcie z wykazu lektur uzupełniających z klas VII-VIII do wykazu lektur uzupełniających w liceach ogólnokształcących i technikach pozycji "Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei" (fragmenty).
"W przypadku listy lektur uzupełniających zaproponowano dodanie pozycji książkowych, które warto omawiać z uczniami ze względu na ich walory edukacyjne i wychowawcze (czytelny system wartości), elementy konstrukcyjne utworu (konstrukcja świata przedstawionego, wyraziście zarysowana akcja) oraz warstwę językową utworu (polszczyzna staranna, pozbawiona wulgaryzmów i kolokwializmów, nadmiernych ozdobników). Zaproponowane utwory literackie pozwolą uczniom na odwoływanie się do wartości uniwersalnych związanych z postawami społecznymi, narodowymi, religijnymi i etycznymi. Ważnym elementem zmian jest umieszczenie na liście lektur uzupełniających takich pozycji książkowych, które stanowią przykład różnorodnych kontekstów: kulturowego, filozoficznego, społecznego, biograficznego. Książki te skłaniają do refleksji, pobudzają wyobraźnię, poruszają tematy atrakcyjne dla młodego czytelnika" - czytamy w uzasadnieniu.
Lista lektur dla klas I-III po wprowadzeniu zaproponowanych zmian wyglądałaby:
- Hans Christian Andersen "Baśnie" (do wyboru 2) -Justyna Bednarek "Niesamowite przygody dziesięciu skarpetek (czterech prawych i sześciu lewych)",
- Jan Brzechwa "Brzechwa dzieciom",
- Waldemar Cichoń "Cukierku, ty łobuzie!", - Agnieszka Frączek "Rany Julek! O tym, jak Julian Tuwim został poetą",
- Dorota Gellner "Wścibscy",
- Julita Grodek "Mania, dziewczyna inna niż wszystkie. Opowieść o Marii Skłodowskiej-Curie",
- Grzegorz Kasdepke "Detektyw Pozytywka",
- Piotr Kordyasz "Lolek. Opowiadania o dzieciństwie Karola Wojtyły" (fragmenty),
- Barbara Kosmowska "Dziewczynka z parku",
- Zofia Kossak-Szczucka "Kłopoty Kacperka góreckiego skrzata",
- Maria Krüger "Karolcia",
- Åsa Lind "Piaskowy Wilk",
- Astrid Lindgren "Dzieci z Bullerbyn",
- Hugh Lofting "Doktor Dolittle i jego zwierzęta",
- Aleksandra i Daniel Mizielińscy "Którędy do Yellowstone? Dzika podróż po parkach narodowych",
- Joanna Papuzińska "Asiunia",
- Danuta Parlak "Kapelusz Pani Wrony",
- Roman Pisarski "O psie, który jeździł koleją",
- Janina Porazińska "Pamiętnik Czarnego Noska",
- Maria Terlikowska "Drzewo do samego nieba",
- Julian Tuwim "Wiersze dla dzieci",
- Barbara Tylicka "O krakowskich psach i kleparskich kotach. Polskie miasta w baśni i legendzie",
- Danuta Wawiłow "Najpiękniejsze wiersze",
- Łukasz Wierzbicki "Afryka Kazika"
- "Dziadek i niedźwiadek".
Po wprowadzeniu proponowanych zmian lista lektur obowiązkowych dla klas IV-VI szkół podstawowych wyglądałaby:
- Jan Brzechwa "Akademia Pana Kleksa",
- Janusz Christa "Kajko i Kokosz. Szkoła latania" (komiks),
- René Goscinny, Jean-Jacques Sempé "Mikołajek" (wybór opowiadań),
- Ignacy Krasicki - wybrane bajki,
- Clive Staples Lewis "Opowieści z Narnii. Lew, czarownica i stara szafa",
- Adam Mickiewicz - "Powrót taty", "Pani Twardowska", "Pan Tadeusz" (fragmenty, w tym: opisy, zwyczaje i obyczaje, polowanie i koncert Wojskiego),
- Ferenc Molnár "Chłopcy z Placu Broni",
- Bolesław Prus "Katarynka",
- Henryk Sienkiewicz "W pustyni i w puszczy",
- Juliusz Słowacki "W pamiętniku Zofii Bobrówny",
- John Ronald Reuel Tolkien "Hobbit, czyli tam i z powrotem",
- Józef Wybicki "Mazurek Dąbrowskiego",
- wybrane mity greckie, w tym mit o powstaniu świata oraz mity o Prometeuszu, o Syzyfie, o Demeter i Korze, o Dedalu i Ikarze, o Heraklesie, o Tezeuszu i Ariadnie, o Orfeuszu i Eurydyce,
- Biblia - stworzenie świata i człowieka oraz wybrane przypowieści ewangeliczne, w tym o siewcy, o talentach, o pannach roztropnych, o miłosiernym Samarytaninie,
- wybrane podania i legendy polskie, w tym o Lechu, o Piaście, o Kraku i Wandzie,
- wybrane baśnie polskie i europejskie, w tym: Charles Perrault "Kopciuszek", Aleksander Puszkin "Bajka o rybaku i rybce;",
- wybrane wiersze Władysława Bełzy, Jana Brzechwy, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Zbigniewa Herberta, Anny Kamieńskiej, Joanny Kulmowej, Adama Mickiewicza, Czesława Miłosza, Tadeusza Różewicza, Juliusza Słowackiego, Leopolda Staffa, Juliana Tuwima, Jana Twardowskiego oraz pieśni i piosenki patriotyczne.
Z kolei lista lektur uzupełniających (obowiązkowo dwie w każdym roku szkolnym) dla klas IV-VI wyglądałaby:
- Adam Bahdaj "Kapelusz za 100 tysięcy",
- Frances Hodgson Burnett "Tajemniczy ogród" lub inna powieść,
- Lewis Carroll "Alicja w Krainie Czarów",
- Carlo Collodi "Pinokio",
- Aleksander Dumas "Trzej muszkieterowie",
- John Flanagan "Zwiadowcy". Księga 1. "Ruiny Gorlanu",
- Olaf Fritsche "Skarb Troi",
- Emilia Kiereś "Rzeka",
- Joseph Rudyard Kipling "Księga dżungli",
- Janusz Korczak "Król Maciuś Pierwszy",
- Zofia Kossak-Szczucka, "Topsy i Lupus",
- Marcin Kozioł "Skrzynia Władcy Piorunów",
- Selma Lagerlöf "Cudowna podróż",
- Stanisław Lem "Cyberiada" (fragmenty),
- Bolesław Leśmian "Klechdy sezamowe",
- Kornel Makuszyński - wybrana powieść,
- Andrzej Maleszka "Magiczne drzewo",
- Alan Aleksander Milne "Kubuś Puchatek",
- Lucy Maud Montgomery "Ania z Zielonego Wzgórza",
- Małgorzata Musierowicz - wybrana powieść,
- Ewa Nowak "Pajączek na rowerze",
- Edmund Niziurski "Sposób na Alcybiadesa",
- Sat-Okh "Biały Mustang",
- Longin Jan Okoń "Tecumseh",
- Ferdynand Antoni Ossendowski "Słoń Birara",
-Jacek Podsiadło "Czerwona kartka dla Sprężyny",
- Henryk Sienkiewicz "Janko Muzykant",
- Alfred Szklarski - wybrana powieść,
- Mark Twain "Przygody Tomka Sawyera",
- Louis de Wohl "Posłaniec króla",
- wybrane pozycje z serii "Nazywam się... "(np. Mikołaj Kopernik, Fryderyk Chopin, Maria Curie-Skłodowska, Jan Paweł II i inni) lub inne utwory literackie i teksty kultury wybrane przez nauczyciela.
Po wprowadzeniu proponowanych zmian lista lektur obowiązkowych dla klas VII-VIII szkół podstawowych wyglądałaby:
- Charles Dickens "Opowieść wigilijna",
- Aleksander Fredro "Zemsta",
- Jan Kochanowski - wybór fraszek, pieśni i trenów, w tym tren I, V, VII i VIII,
- Aleksander Kamiński "Kamienie na szaniec",
- Ignacy Krasicki "Żona modna",
- Adam Mickiewicz - "Reduta Ordona", "Śmierć Pułkownika", "Świtezianka", "Dziady część II", wybrany utwór z cyklu "Sonety krymskie", "Pan Tadeusz" (całość),
- Antoine de Saint-Exupéry "Mały Książę",
- Henryk Sienkiewicz - "Quo vadis", "Latarnik",
- Juliusz Słowacki "Balladyna",
- Stefan Żeromski "Syzyfowe prace",
- Sławomir Mrożek "Artysta",
- Melchior Wańkowicz "Tędy i owędy" (wybrany reportaż),
- wybrane wiersze poetów wskazanych w klasach IV-VI, a ponadto Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Stanisława Barańczaka, Cypriana Kamila Norwida, Bolesława Leśmiana, Mariana Hemara, Jarosława Marka Rymkiewicza, Wisławy Szymborskiej, Kazimierza Wierzyńskiego, Jana Lechonia, Jerzego Lieberta oraz fraszki Jana Sztaudyngera i aforyzmy Stanisława Jerzego Leca.
Z kolei lista lektur uzupełniających (obowiązkowo dwie w każdym roku szkolnym) dla klas VII-VIII wyglądałaby:
- Miron Białoszewski "Pamiętnik z powstania warszawskiego" (fragmenty),
- Agatha Christie - wybrana powieść kryminalna,
- Lloyd Cassel Douglas "Wielki Rybak",
- Arkady Fiedler "Dywizjon 303",
- Ernest Hemingway "Stary człowiek i morze",
- Barbara Kosmowska "Pozłacana rybka",
- Zofia Kossak-Szczucka "Bursztyny" (wybrane opowiadanie),
- André Frossard "Nie lękajcie się! Rozmowy z Janem Pawłem II",
- Karolina Lanckorońska "Wspomnienia wojenne 22 IX 1939-5 IV 1945" (fragmenty),
- Bolesław Prus - "Placówka", "Zemsta",
- Henryk Sienkiewicz "Krzyżacy", "Sąd Ozyrysa",
- Eric-Emmanuel Schmitt "Oskar i pani Róża",
- Nicolas Sparks "Jesienna miłość",
- Melchior Wańkowicz - "Bitwa o Monte Cassino" (fragmenty),
- "Ziele na kraterze" lub inne utwory literackie i teksty kultury wybrane przez nauczyciela, w tym wiersze poetów współczesnych i reportaże.
Proponowane przez MEiN zmiany miałby wejść w życie 1 września 2021 r.