Takiego Żywca nie znacie!

Żywiec - był bohaterem naszego sobotniego cyklu "Twoje Miasto w RMF FM". Zdecydowaliście tak w głosowaniu na naszych stronach internetowych. Razem z Maciejem Pałahickim reporterem RMF FM poznaliśmy trudną sztukę warzenia bursztynowego trunku, przekonaliśmy się na własne oczy jak dawniej ubierały się mieszkanki miasta i poznaliśmy smak żywieckich pierników. Za zaproszenie bardzo dziękujemy!

Historia Żywca liczy sobie już przeszło 700 lat, ale pierwsze ślady osadnictwa na górze Grojec (612 m n.p.m.) pochodzą sprzed 2,5 tys lat. Mieszkali tam w czasach starożytnych Celtowie. Powstała tam wczesnośredniowieczna warownia, na początku XV wieku przekształcona w zameczek myśliwski rozbójniczej rodziny Skrzyńskich herbu Łabędź. W 1462 r. zameczek zniszczyły wojska Kazimierza Jagiellończyka.

Na przestrzeni dziejów Żywiec przechodził z rąk do rąk. Początkowo należał do książąt cieszyńskich, następnie oświęcimskich. Ostatni z książąt piastowskich Przemysław, władał Żywiecczyzną do roku 1433. Po nim ziemię tę objęli w posiadanie Skrzyńscy herbu Łabędź, którzy - jak wynika z Kroniki Długosza - trudnili się rozbojem, a okres ich władania należał do najbardziej burzliwych. W 1456 roku Ziemię Żywiecką wykupił król Kazimierz Jagiellończyk. Po nim Żywiecczyzną kolejno władali Komorowscy i żona Zygmunta III Wazy - Konstancja. W 1626 roku Konstancja wydała ordynację dla Żywca, która uporządkowała dotychczasowe nadania i przywileje oraz określiła prawodawstwo miejskie. Przyniosło to szybką poprawę stosunków wewnętrznych i przyspieszenie rozwoju gospodarczego.

Po Konstancji Żywiecczyzną władał biskup wrocławski Karol Ferdynand, a następnie król Jan Kazimierz, który w okresie Potopu Szwedzkiego dwukrotnie bawił na żywieckim zamku. Wtedy też Żywiecczyzna wsławiła się postawą patriotyczną, stając wiernie przy swoim królu i broniąc miasta przed Szwedami. Przewaga wojsk najeźdźczych była jednak zbyt wielka i na krótko miasto wpadło w ręce Szwedów. W 1678 roku Żywiecczyznę nabył hrabia Jan Wielopolski i przez następne półtora wieku pozostawała ona własnością tego rodu. W roku 1838 Adam Wielopolski sprzedał dobra Habsburgom, którzy władali tymi ziemiami aż do II wojny światowej.

Dynamiczny rozwój miasta rozpoczął się w połowie XIX wieku. Wtedy powstał tu m.in. zakład metalurgiczny produkcji śrub, fabryka papieru i drukarnia oraz najsłynniejsza firma nieodmiennie kojarzona z Żywcem, Arcyksiążęcy Browar, założony przez Albrechta Ferdynanda Habsburga. W czasie II wojny światowej Ziemia Żywiecka została włączona do Rzeszy i poddana silnej akcji germanizacyjnej. Niemcy deportowali stąd 20 tys. osób, a opuszczone gospodarstwa zasiedlano niemieckimi osadnikami. Podczas okupacji Żywiecczyzna stała się jednym z ważniejszych ośrodków ruchu oporu. Działały tu silne zgrupowania AK i znajdował się jeden z ważniejszych punktów przerzutowych na Słowację.

Żywiec posiada aż dwa zamki: stary i nowy. Stary Zamek w Żywcu pochodzi z połowy XIV w. Tak zwany Nowy Zamek, czyli klasycystyczny pałac, został wybudowany przez Habsburgów na miejscu dawnych oficyn zamku Wielopolskich. Pałac projektowany był przez znanych architektów tej epoki - Mączyńskiego i Stryjeńskiego. Zamek żywiecki otoczony jest zabytkowym, 26 hektarowym parkiem, którego początki sięgają XVII wieku.

W herbie miasta znajduje się głowa tura. Niektórzy twierdzą, że nawiązuje do powszechnej tam dawniej hodowli bydła, owiec i trzody. Lokalna legenda głosi natomiast, że pod miastem złapano żywcem żubra i ofiarowano go księciu oświęcimskiemu, który w zamian nadał miastu herb z głową żubra na niebieskim polu.

Dopiero zdjęcie rentgenowskie pod siedmioma warstwami farby odsłoniło arcydzieło malarstwa późnośredniowiecznego - przedstawienie Madonny tronującej z Dzieciątkiem w otoczeniu aniołów. W lewej dłoni Madonna trzyma kwiat poziomki, natomiast na rączce Jezusa przysiadł zielony ptaszek. Obecnie te cenne dzieło można obejrzeć w Muzeum Miejskim.

W Żywcu, jako jednym z dwóch (obok Torunia) mieście w Polsce zachowały się stroje miejskie. Nie jest to strój góralski i nie jest on także strojem regionalnym. Jest to strój związany z jednym tylko miejscem: z Żywcem i jest to strój wyłącznie miejski to znaczy używany przez mieszczan tego miasta. Strój męski jest skromny i prosty. Składa się z czarnego lub brązowego płaszcza wełnianego, rogatywki z błękitnym lub czerwonym otokiem, koszuli, czarnych spodni, czarnych butów skórzanych do połowy łydki. Częścią stroju jest pas, którym przepasywano mężczyznę, zwykle jedwabny i bardzo długi i drogi. Strój kobiecy jest niezwykle reprezentacyjny i bogaty. Kobieta ubierała na siebie wielką rozmaitość spódnic, ostatnią zwykle jedwabną lub brokatową w kolorze zielonym, czerwonym lub niebieskim oraz białą bluzkę. Na taki "podkład" nakładano koronkową spódnicę, koronkową kryzę i kamizelkę. Na głowie noszono czepek wyszywany perłami, cekinami i innymi ozdobami, obrębiony koronką kolorze takim jak spódnica.

Miasto słynie z produkcji piwa. Arcyksiążęcy browar Żywiec powstał w 1856 roku, ale tradycje warzenia piwa sięgają tu ponoć średniowiecza. Tutejsze piwo w ciągu kilkudziesięciu lat stało się znane w całej Galicji i cesarstwie. Żywiecki browar w ciągu półtora wieku przeistoczył się z lokalnego galicyjskiego zakładu produkcyjnego w jedno z najnowocześniejszych przedsiębiorstw piwowarskich na świecie.

Kazimiera, Krzysztof i Marcin Bielewiczowie z Żywca są jedynymi kontynuatorami żywieckich tradycji piernikarskich. Materiały źródłowe oraz drewniane snycerskie formy piernikarskie znajdujące się w zbiorach Muzeum Miejskiego w Żywcu sugerują, że żywieckie piernikarstwo sięga korzeniami co najmniej XIX wieku. Świetnie rozwijało się do II wojny światowej. Potem podupadło. Utrzymały się tylko warsztaty Jana Bielewicza oraz Leopolda Pstruszyńskiego. Obecnie pozostał jedynie zakład Bielewiczów prowadzony przez Krzysztofa i jego żonę Kazimierę.

Żywiec jest ośrodkiem gry w pétanque. 0d 2003 roku na przełomie lipca i sierpnia organizowany jest w Żywcu pierwszy w Polsce Międzynarodowy Festiwal oraz finał Mistrzostw Polski Pétanque. Zawodnicy Żywieckiego Klubu Bulowego byli wielokrotnymi zdobywcami tytułu Mistrza Polski w pétanque: Andrzej Śliż (sześć razy), Jędrzej Śliż (sześć razy), Szymon Kubiesa (cztery razy), Katarzyna Śliż (dwa razy), Marek Lach (jeden raz). Wielokrotnie reprezentowali Polskę na Mistrzostwach Świata i Mistrzostwach Europy.Drużyny wywodzące się z Żywieckiego Klubu Boules zdobywały też kilkukrotnie Puchar Polski w pétanque.