"Konieczne są takie zmiany w prawie, aby starostowie nadal mogli zatrzymywać prawa jazdy kierowcom za przekroczenie prędkości o ponad 50 kilometrów w terenie zabudowanym" - uważa Związek Powiatów Polskich. Takie żądanie wystosowano już do resortu infrastruktury. To efekt wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który uznał, że procedura zatrzymywania praw jazdy jest niekonstytucyjna.
Problem mógłby rozwiązać zapis mówiący, że jeśli kierowca przyjmuje mandat, to jednoznacznie nie podważa pomiaru prędkości i zgadza się na odebranie prawa jazdy. Jeśli jednak odmawia - sprawa trafiałaby do sądu. Wówczas starosta czekałby z odebraniem uprawnień na sądowe rozstrzygnięcie - mówi Grzegorz Kubalski z biura Związku Powiatów Polskich.
Jak dodaje, po wyroku Trybunału Konstytucyjnego starostowie będą musieli prowadzić postępowanie przed odebraniem prawa jazdy i w ostateczności nawet wzywać zarówno kierowcę, jak i policjantów do złożenia wyjaśnień.
Nam potrzebne jest jednoznaczne uregulowanie w przepisach prawa, jak powinna wyglądać procedura odebrania praw jazdy przez starostów - mówi Grzegorz Kubalski.
Ministerstwo Infrastruktury na razie odpowiada, że czeka na publikację i pisemne uzasadnienie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
Trybunał uznał za niekonstytucyjny przepis wprowadzony nowelizacją Kodeksu karnego z marca 2015 r., który zobowiązuje starostę - po otrzymaniu informacji od policji - do takiego zatrzymania prawa jazdy.
Starosta nie dokonuje samodzielnie ustaleń faktycznych co do rzeczywistego przebiegu zdarzenia. Jest związany treścią informacji organu kontroli ruchu drogowego. Treść informacji funkcjonariusza policji korzysta ze swoistego domniemania prawdziwości, które nie może być przez stronę podważone w toku postępowania administracyjnego ws. zatrzymania prawa jazdy - mówił w uzasadnieniu wtorkowego wyroku sędzia sprawozdawca Piotr Pszczółkowski.
W związku z tym - według TK - zakwestionowany przepis nie wyklucza zatrzymania prawa jazdy w sytuacji, w której w rzeczywistości nie doszło do naruszenia przepisów Prawa o ruchu drogowym. Strona nie ma zatem gwarancji rozstrzygnięcia jej sprawy administracyjnej zgodnie ze standardami sprawiedliwej i rzetelnej procedury - argumentuje TK. Dodano przy tym, że aby procedura spełniała te warunki musi zapewniać wszechstronne i staranne zbadanie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy oraz gwarantować wszystkim stronom prawo do wysłuchania.
W uzasadnieniu wyroku podkreślono też, że związanie starosty treścią informacji policji nie zamyka stronie możliwości domagania się później wznowienia postępowania i dochodzenia odszkodowania. Wystąpienie z żądaniem wznowienia postępowania administracyjnego w sprawie zatrzymania prawa jazdy, czy też wystąpienie o odszkodowanie wiążą się z koniecznością podjęcia przez stronę dodatkowych wysiłków w tym finansowych w celu ochrony jej interesów. Jednocześnie, ani procedura wznowienia postępowania, ani możliwość dochodzenia odszkodowania nie są w stanie odwrócić wszystkich negatywnych konsekwencji w życiu prywatnym, rodzinnym czy zawodowym jakich doświadczyła jednostka w okresie na jaki prawo jazdy zostało jej zatrzymane - zaznaczył Trybunał.
Wniosek do Trybunału w tej sprawie złożyła w kwietniu 2021 r. I prezes Sądu Najwyższego Małgorzata Manowska. Zwróciła się w nim o stwierdzenie niezgodności z konstytucją przepisów ustawy o kierujących pojazdami. Prezes Manowska zaskarżyła dwie przesłanki uprawniające starostę do tego, by wydał decyzję administracyjną o zatrzymaniu prawa jazdy. Jedną z nich jest sytuacja, w której kierujący pojazdem przekroczył dopuszczalną prędkość o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym, a drugą - przypadek, w którym kierujący przewozi więcej osób niż wynika to z liczby miejsc określonej w dowodzie rejestracyjnym (pozwoleniu czasowym) lub "z konstrukcyjnego przeznaczenia pojazdu niepodlegającego rejestracji".
Manowska zaskarżyła też regulacje dookreślające, które stanowią m.in., że decyzja starosty wydawana jest na okres 3 miesięcy z rygorem natychmiastowej wykonalności, a w przypadku, gdy mimo jej wydania dana osoba będzie prowadzić samochód, starosta przedłuży okres zatrzymania prawa jazdy do 6 miesięcy.
I prezes SN zarzuciła obowiązującym przepisom brak podstawowych gwarancji proceduralnych dla osób, którym zatrzymano prawo jazdy. Według I prezes SN, niezgodne z konstytucyjnymi zasadami jest uprawnienie policji do "arbitralnego decydowania" o zatrzymaniu prawa jazdy - bez możliwości weryfikacji okoliczności ją uzasadniających przez sąd lub organ administracyjny.
TK orzekł w tej sprawie w pięcioosobowym składzie pod przewodnictwem sędziego Zbigniewa Jędrzejewskiego.
Wątpliwości budzi nie sama kara i jej dolegliwość - pozbawienie prawa jazdy na 3 miesiące - ale automatyzm podejmowania decyzji.
Sędzia Piotr Pszczółkowski argumentował, że kierowca nie ma wpływu na sprawdzenie pomiaru prędkości, a starosta, który uchyla uprawnienia kierowcy, opiera się wyłącznie na informacji od służb ruchu drogowego.
Co więcej Trybunał uznał, że wobec tego odwołanie kierowcy w trybie administracyjnym jest ułomne i kierowca jest właściwie na straconej pozycji.
Resort sprawiedliwości będzie teraz analizował wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Z pierwszych komentarzy wynika, że orzeczenie nie oznacza wykreślenia przepisu o odbieraniu prawa jazdy, a jedynie inną procedurę - starostowie będą musieli ważyć także rację kierowcy, co zapewne wydłuży procedurę - podkreśla dziennikarz RMF FM.