Sejm uchwał w piątek ustawę dającą prawo do emerytury na szczególnych zasadach nauczycielom, którzy podjęli pracę przed wprowadzeniem reformy emerytalnej z 1999 r. Ustawa zwiększa nadzór kuratora nad szkołami i liberalizuje przepisy dotyczące tworzenie na uczelniach kierunków lekarskich.
Za uchwaleniem ustawy głosowało 236 posłów, 39 było przeciw, 178 wstrzymało się od głosu.
Wcześniej Sejm przyjął sześć poprawek PiS do projektu zgłoszonych w drugim czytaniu i odrzucił wszystkie poprawki zgłoszone przez posłów opozycji.
Projekt nowelizacji ustawy Karta Nauczyciela, ustawy o instytutach badawczych, Prawa oświatowego i innych ustaw, zmieniający 15 ustaw przygotowali posłowie PiS.
Zgodnie z nowelizacją przejść na emeryturę na szczególnych zasadach, czyli w wieku niższym niż ustawowy (60 lat u kobiet i 65 lat u mężczyzn) będą mogli - po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - nauczyciele, którzy łącznie spełnią następujące warunki: rozpoczęli przed 1 stycznia 1999 r. pracę na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego, mają udokumentowany okres składkowy wynoszący co najmniej 30 lat, w tym co najmniej 20 lat "pracy przy tablicy". Podstawę do obliczenia emerytury stażowej ma stanowić wysokość składek zewidencjonowanych na koncie nauczyciela, kapitału zakładowego oraz środków z Otwartych Funduszy Emerytalnych zewidencjonowanych na subkoncie.
Do przejścia na emeryturę na szczególnych zasadach będą mogli przejść począwszy od: 1 września 2024 r. (nauczyciele urodzeni przed 1 września 1966 r.); 1 września 2025 r. (nauczyciele urodzeni po 31 sierpnia 1966 r., a przed 1 września 1969 r.); 1 września 2026 r. (nauczyciele urodzeni po 31 sierpnia 1969 r.).
Nauczyciela, który przejdzie na emeryturę na szczególnych zasadach, a nie osiągnął wieku emerytalnego, będzie można zatrudnić wyłącznie w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, za zgodą kuratora. Wymiar zatrudnienia w szkole takiego nauczyciela nie będzie mógł być wyższy niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć.
Nowela rozszerza grono uprawnionych do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, które jest odpowiednikiem emerytur pomostowych, o nauczycieli zatrudnionych w publicznych i niepublicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym w poradniach specjalistycznych. Obecnie świadczenia kompensacyjne przysługują nauczycielom pracującym w szkołach, przedszkolach, placówkach kształcenia ustawicznego, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, w młodzieżowych ośrodkach socjoterapii i w specjalnych ośrodkach wychowawczych.
Wprowadzono też większy nadzór kuratora, m.in. nad szkołami i placówkami niepublicznymi.
Po wejściu ustawy w życie organ sprawujący nadzór pedagogiczny będzie mógł polecić osobie prowadzącej niepubliczną szkołę lub placówkę niezwłoczne umożliwienie wykonania czynności z zakresu nadzoru pedagogicznego w szkole lub placówce, a także że wykonywanie tych czynności powinno rozpocząć się nie później niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania polecenia. Określono też wyraźnie termin usunięcia uchybień, w razie ich stwierdzenia przez organ nadzoru. Szkoła, placówka lub organ je prowadzący będą miały na to nie więcej niż 30 dni.
W przypadku braku reakcji na zamiar przeprowadzenia kontroli, jak i zignorowanie polecenia usunięcia jej wyników, na podstawie nowych przepisów, szkoła niepubliczna lub placówka może zostać wykreślona z ewidencji.
W nowelizacji znalazł się przepis epizodyczny umożliwiający przydzielenia w roku szkolnym 2023/2024 nauczycielowi zatrudnionemu w liceum ogólnokształcącym, technikum i branżowej szkole I stopnia, za jego zgodą, ponadwymiarowych godzin w wymiarze wyższym niż określony w ustawie Karta Nauczyciela. Jak wyjaśniono w uzasadnieniu rozwiązanie jest uzasadnione zwiększonymi potrzebami kadrowymi na stanowisku nauczyciela, ze względu na kumulację roczników w szkołach ponadpodstawowych.
Obecnie zgodnie z Kartą, w szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania, nauczyciel może być obowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością, których liczba nie może przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przydzielenie nauczycielowi większej liczby godzin ponadwymiarowych może nastąpić wyłącznie za jego zgodą, jednak w wymiarze nieprzekraczającym 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć.
Nowelizacja przedłuża na lata 2024 i 2025 r. przepisy dotyczące finansowania zadań z zakresu oświaty i wychowania dla uczniów z Ukrainy.
Liberalizuje też przepisy dotyczące tworzenie studiów na kierunkach lekarskim lub lekarsko-dentystycznym przez uczelnie, które nie spełniały warunków poddania się ewaluacji jakości działalności naukowej. Obecnie muszę one zatrudniać co najmniej 12 nauczycieli akademickich prowadzących działalność naukową w dyscyplinie nauki medyczne lub dyscyplinie nauki o zdrowiu, a jednocześnie prowadzić co najmniej jeden kierunek przygotowujący do wykonywania zawodu medycznego innego niż zawód lekarza lub lekarza-dentysty (pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, farmaceuty, fizjoterapeuty, ratownika medycznego).
Umożliwia też uczelniom zwiększanie opłat za studia w trakcie ich trwania. Zgodnie z nowelą do czasu ukończenia studiów przez osoby przyjęte na studia na dany rok akademicki uczelnia nie może wprowadzić dla nich nowych opłat, a zwiększenia wysokości opłat może dokonać raz w roku akademickim i nie więcej niż o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w poprzednim roku kalendarzowym, ogłoszony przez prezesa GUS, łącznie nie więcej niż o 30 proc. wysokości tych opłat.
Nowela zmienia ponadto sposób ustalania prawa do stypendiów socjalnych dla studentów. Obecnie jest ono określane na podstawie sumy kwoty kryterium dochodowego do zasiłku rodzinnego oraz wysokości zasiłku rodzinnego na dziecko w wieku powyżej 18. roku życia do ukończenia 24. roku życia. Zastąpić je ma kryterium odnoszące się do minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Znosi także zakaz zatrudniania doktoranta jako nauczyciela akademickiego albo pracownika naukowego.
Nowelizacja rozszerza krąg osób, które będą mogły wnioskować o wydanie certyfikatu znajomości języka polskiego bez konieczności zdania egzaminu.
Wprowadza również nowe rozwiązania dotyczące działalności Sieci Badawczej Łukasiewicz i instytutów badawczych oraz zmienia nazwy kilku uczelni.
Nowelizacja ustaw trafi teraz do Senatu.