Dokładnie 96 lat temu, 26 lutego 1927 roku, Mazurek Dąbrowskiego został oficjalnie uznany hymnem Polski. Reporter RMF FM przypomina mniej znane informacje z jego historii.
Mazurek Dąbrowskiego powstał w 1797 roku jako bojowa pieśń dla Legionów Polskich we Włoszech. W ciągu kilkunastu miesięcy stał się popularny we wszystkich zaborach.
Tekst naszego hymnu do dzisiaj ma wpływ na współczesny język niemiecki - przypomina w rozmowie z RMF FM historyk prof. Janusz Górski, redaktor naukowy nowego albumu "Mazurek Dąbrowskiego. Obrazy, słowa, nuty". W Niemczech funkcjonuje powiedzenie oznaczające "Nie wszystko stracone", które jest dosłownym brzmieniem pierwszych słów polskiego hymnu: "Jeszcze Polska nie zginęła". Wszystkie wersje polskiego hymnu sprzed 1928 roku pojawiły się w wersjach niemieckojęzycznych - wskazuje historyk.
"Mazurek Dąbrowskiego" został przetłumaczony w sumie na kilkanaście języków. Był inspiracją między innymi dla pieśni, która została przyjęta jako hymn Republiki Jugosławii.
Historycy wskazują, że dyskusja nad tym, która pieśń będzie hymnem Polski, była bardzo długa. Wśród kandydatów była pieśń "Pierwsza brygada" oraz "Rota" Marii Konopnickiej. Tekst Józefa Wybickiego został wybrany głównie ze względu na to, że jednoczył, nie stwarzał ryzyka wywołania dyplomatycznego skandalu i nawiązywał do odzyskania niepodległości.
Józef Wybicki napisał pieśń polskim żołnierzom we Włoszech, która doda im otuchy, zjednoczy ich dodając odwagi - opisuje prof. Górski. Czasami zaskakiwać może to, że w naszym hymnie i w hymnie włoskim pojawiają się równoległe odwołania. W naszym hymnie to nawiązania do Włochów, a w hymnie włoskim do krwi Polaków, którzy walczyli o niepodległość Italii - dodaje historyk.
Językoznawcy zwracają uwagę, że poprawna wersja tekstu "Mazurka Dąbrowskiego" brzmi "Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy my żyjemy...". Słowo "kiedy" oznaczało "skoro", co można było rozumieć: skoro my żyjemy, nie można mówić o śmierci Polski, nawet w czasie zaborów.
"Mazurek Dąbrowskiego" w wersji, jaką przygotował Józef Wybicki, powstał za jednym razem, jednego wieczoru, a potem był skracany. Pierwotnie było w nim sześć zwrotek. Obecnie są cztery. Dwie zwrotki usunięto ze względów politycznych.
Obecnie za oficjalne uznaje się 4 zwrotki hymnu:
Jeszcze Polska nie zginęła,
Kiedy my żyjemy.
Co nam obca przemoc wzięła,
Szablą odbierzemy.
Marsz, marsz Dąbrowski,
Z ziemi włoskiej do Polski.
Za twoim przewodem
Złączym się z narodem.
Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,
Będziem Polakami.
Dał nam przykład Bonaparte,
Jak zwyciężać mamy.
Marsz, marsz Dąbrowski...
Jak Czarniecki do Poznania
Po szwedzkim zaborze,
Dla ojczyzny ratowania
Wrócim się przez morze.
Marsz, marsz Dąbrowski...
Już tam ojciec do swej Basi
Mówi zapłakany
- Słuchaj jeno, pono nasi
Biją w tarabany.
Dwie usunięte zwrotki hymnu brzmią następująco:
Niemiec, Moskal nie osiędzie,
gdy jąwszy pałasza,
hasłem wszystkich zgoda będzie
i ojczyzna nasza.
Na to wszystkich jedne głosy:
"Dosyć tej niewoli
mamy Racławickie Kosy,
Kościuszkę, Bóg pozwoli".
W przeszłości tekst hymnu Polski wykonywano podczas najważniejszych wydarzeń w historii kraju, między innymi:
- w czasie triumfalnego wjazdu gen. H. Dąbrowskiego i J. Wybickiego do Poznania (3 listopada 1806 roku),
- Wiosny Ludów (1848) na ulicach Wiednia, Pragi i Berlina,
- powstania listopadowego (1830),
- powstania styczniowego (1863),
- w czasach Wielkiej Emigracji oraz I i II wojny światowej.
Współcześnie publicznie hymn państwowy wykonuje się w czasie uroczystości oraz świąt i rocznic państwowych, a także uroczystych apeli i zbiórek upamiętniających na przykład wydarzenia historyczne, podczas odsłonięcia pomników. Odtwarza się go także czasie dekoracji złotymi medalami polskich sportowców na międzynarodowych imprezach oraz w szkołach, przy okazji rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego.