Władze Krakowa ponownie starają się o uznanie Nowej Huty za pomnik historii. Zaktualizowana wersja wniosku w styczniu trafi do małopolskiego wojewódzkiego konserwatora zabytków, a po zaopiniowaniu - do ministerstwa kultury.
Pierwsze próby uznania Nowej Huty za pomnik historii zostały podjęte ponad dziesięć lat temu. Wtedy wniosek dotyczył obszaru tzw. starej Nowej Huty, czyli najstarszej architektonicznie części robotniczej dzielnicy - powiedział Robert Piaskowski, pełnomocnik prezydenta Krakowa ds. kultury.
Dziedzictwo to nie tylko architektura, dlatego poszerzamy nasz wniosek i odwołujemy się do dziedzictwa kulturowego i historii Nowej Huty. W zaktualizowanym wniosku uwzględnimy nie tylko XX-wieczną architekturę, ale też 800-letnie dzieje opactwa w Mogile i wsi Krzesławice - mówił Piaskowski.
Zgodnie z ustaleniami ekspertów miejsce wskazane do uznania za pomnik historii to "krajobraz kulturowy Nowej Huty z Opactwem Cystersów w Mogile i częścią Krzesławic". Obecnie trwa aktualizowanie wniosku.
Marzymy o tym, żeby Nowa Huta została uznana za pomnik historii. I żeby stało się to do sierpnia 2022 roku, kiedy planowane są uroczystości związane z 800-leciem Mogiły - powiedział Piaskowski.
Wpisów na listę pomników historii, na wniosek ministra kultury, dokonuje w drodze rozporządzenia prezydent kraju.
W 2020 roku część Nowej Huty została objęta ochroną w ramach parku kulturowego. Obszar ten ma 376 ha i obejmuje m.in. wpisany do rejestru zabytków układ urbanistyczny Nowej Huty, postmodernistyczne osiedle Centrum E, tereny wokół Zalewu Nowohuckiego i Nowohuckiego Centrum Kultury, część dawnej wsi Krzesławice wraz z posiadłością dworską należącą niegdyś m.in. do Hugona Kołłątaja i Jana Matejki, a także gotycki drewniany kościół pw. św. Bartłomieja z XV w. oraz Opactwo Cystersów w Mogile.
W zeszłym roku w Ośrodku Kultury im. Cypriana Kamila Norwida powstało Nowohuckie Laboratorium Dziedzictwa zajmujące się dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym wschodniej części Krakowa. Laboratorium we współpracy z Opactwem Cystersów w Mogile realizuje m.in. projekt "Aptularz, czyli spraw przednowohuckich opisanie", który ma na celu przypomnienie przemian życia codziennego, kulturalnego i gospodarczego terenów Nowej Huty oraz pokazanie, jak daleko sięga ich historia.
Od kilku lat prowadzona jest też sukcesywna odnowa Nowohuckiego Centrum Kultury wraz z otoczeniem, a w tym roku Teatr Łaźnia Nowa oddał do użytku Dom Utopii - Międzynarodowe Centrum Empatii. Trwają prace nad utworzeniem Parku Edukacyjnego "Branice" ze skansenem prezentującym zabudowę drewnianą Krakowa i okolic, realizowane przez Spółkę Kraków Nowa Huta Przyszłości
Uznanie Nowej Huty za pomnik historii może w przyszłości utorować wpis na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, co jest możliwe poprzez tzw. wpis seryjny z miastami modernistycznymi czy socrealistycznymi. Rozmowy na ten temat od kilku lat toczą się wśród ekspertów UNESCO.