Najwyższa Izba Kontroli skontrolowała wydatki spółek z udziałem Skarbu Państwa i fundacji tworzonych przez te spółki. Jedna trzecia podmiotów odmówiła poddania się kontroli. To m.in. podmioty należące do grupy kapitałowej Orlen. W efekcie NIK złożyła 10 zawiadomień do prokuratury w sprawie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa przez 6 spółek z udziałem Skarbu Państwa i 4 utworzone fundacje.
"NIK złożyła 10 zawiadomień do prokuratury w sprawie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa przez sześć spółek z udziałem Skarbu Państwa i cztery fundacje. Chodzi o udaremnienie przeprowadzenia kontroli dotyczącej zasad przekazywania darowizn, a także wydatków na sponsoring, zakup usług medialnych, prawnych i doradczych. Było to działanie bezprawne - niezgodne z konstytucją i ustawą o NIK, która gwarantuje Izbie możliwość kontrolowania wszystkich firm, instytucji czy organizacji, które wykorzystują środki i majątek państwa" - podała we wtorek NIK.
Zawiadomienia złożone przez NIK dotyczą: PKN ORLEN i firm zależnych od tego koncernu - PGNiG SA, ENERGA SA oraz Sigma Bis SA oraz zależnych od PZU spółek: Alior Bank SA oraz Link4. Część tych firm była wcześniej wielokrotnie kontrolowana przez Izbę, m.in. w 2017 r. ORLEN i ENERGA, kiedy to Najwyższa Izba Kontroli również sprawdzała wydatki na sponsoring i usługi medialne. Prezesem zarządów obu tych firm był wówczas obecny prezes PKN ORLEN Daniel Obajtek - podkreśla NIK w komunikacie na swojej stronie.
Z kolei fundacje, które uniemożliwiły przeprowadzenie najnowszej kontroli, to Fundacja ORLEN, Fundacja ENERGA, Fundacja BGK im. J.K. Steczkowskiego oraz Fundacja PGNiG im. I. Łukasiewicza.
Wnioski kontrolerów NIK mówią, że ich niedopuszczenie było bezprawne i niezgodne z konstytucja i ustawą o NIK. Izba ma prawo kontrolować wszystkie instytucje i funkcje, które wykorzystują środki i majątek państwa. Mówimy o kwotach liczonych w milionach złotych. Tylko 9 skontrolowanych spółek na sponsoring wydało 795 mln zł, na usługi medialne ponad miliard zł, a na usługi prawne i doradcze ponad 562 mln zł.
Jak chodzi o darowizny, to sama Polska Fundacja Narodowa do 2026 roku powinna otrzymać od spółek Skarbu Państwa prawie 634 miliony złotych. Darowizny przekazywane fundacjom w praktyce pozostawałyby poza realną kontrolą.
W sumie wymienione powyżej firmy przeznaczyły na darowizny blisko 841 mln zł.
W tym samym czasie na sponsoring spółki przeznaczyły ok. 795 mln zł, przy czym wydatki na ten cel wzrosły w 2021 r. ponad dwukrotnie w porównaniu z 2017 r., choć nie było to uzasadnione poprawą ich wyników ekonomicznych. O ile jednak sponsoring podlegał szczegółowym wewnętrznym regulacjom, zwłaszcza monitorowaniu tego, na co przekazane sumy zostały przeznaczone, to pieniądze, które trafiały do fundacji jako darowizny, pozostawały poza jakimkolwiek nadzorem. Spółki nie sprawdzały bowiem, czy utworzone przez nie fundacje wykorzystywały otrzymane pieniądze, a jeśli tak, to w jaki sposób.