Nie żyje Tadeusz Mazowiecki

„Przeszłość odkreślamy grubą linią. Odpowiadać będziemy jedynie za to, co uczyniliśmy, by wydobyć Polskę z obecnego stanu załamania” - mówił Tadeusz Mazowiecki 24 sierpnia 1989 roku w dniu objęcia stanowiska szefa pierwszego niekomunistycznego rządu w Polsce. Polityk, publicysta i działacz społeczny. Zmarł dziś w wieku 86 lat.

Zdaję sobie sprawę z ciężaru odpowiedzialności i ogromu zadań, jakie przede mną stoją zarówno w uformowaniu rządu, jak i przede wszystkim w jego działaniu. Liczę na współpracę z Sejmem i Senatem i będę starał się zawsze do tej dobrej współpracy dążyć - mówił Tadeusz Mazowiecki, stając na czele rządu w 1989 roku.

Współpraca była konieczna, bowiem w pierwszym niekomunistycznym rządzie zasiedli obok działaczy antykomunistycznej opozycji również członkowie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego. Mazowieckiemu udało się przeprowadzić wiele gruntownych reform, łącznie ze zmianą Konstytucji 29 grudnia 1989 roku. Od nowa napisano treść rozdziałów o ustroju politycznym i gospodarczym, wzmocniono pozycję związków zawodowych i wprowadzono jednolite pojęcie własności. Obywatele otrzymali pełny zakres swobód obywatelskich, zmieniło się polskie godło, a w parlamencie zagościł system wielopartyjny. Polska Rzeczpospolita Ludowa przekształciła się w Rzeczpospolitą Polską.

Jednym z najważniejszych osiągnięć rządu Tadeusza Mazowieckiego był pakiet reform gospodarczych, nazwany od nazwiska jego twórcy "Planem Balcerowicza". Reformy umożliwiły zatrzymanie hiperinflacji, restrukturyzację gospodarki, uruchomienie mechanizmów rynkowych i prywatyzację.

To, co nie poszło w pełni po mojej myśli, to dosyć duże strefy biedy i ich utrwalanie się - tak w rozmowie z reporterami RMF FM oceniał Polskę lat 90. prekursor demokratycznych rządów w Polsce:

Do upadku rządu Tadeusza Mazowieckiego doprowadził rozłam Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego na prowałęsowskie Porozumienie Centrum i popierający Mazowieckiego Ruch Obywatelski Akcję Demokratyczną. "Wojna na górze" zaowocowała rywalizacją Wałęsy i Mazowieckiego w wyborach prezydenckich 1990 roku. Polacy postawili jednak na przybysza z Peru, Stanisława Tymińskiego, który w drugiej turze wyborów zmierzył się z legendą "Solidarności", Lechem Wałęsą. Pierwszy demokratyczny premier polskiego rządu po porażce podał się do dymisji. Nigdy więcej nie zdecydował się ubiegać o fotel prezydenta RP. Sparzyłem się. To jest bardzo ciężkie doświadczenie. I uważałem, że nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki - przyznał szczerze kilka lat po porażce w rozmowie z reporterami RMF FM.

Po porażce w wyborach prezydenckich Tadeusz Mazowiecki stanął na czele Unii Demokratycznej, powstałej na bazie ROAD, a po jej połączeniu z Kongresem Liberalno-Demokratycznym - na czele Unii Wolności. W listopadzie 2002 roku odszedł z UW na znak protestu przeciw porzuceniu przez partię międzynarodówki chadeckiej i wejściu w koalicję wyborczą z Sojuszem Lewicy Demokratycznej. Trzy lata później stanął w szeregu założycieli Partii Demokratycznej - demokraci.pl, spadkobierczyni dawnej Unii Wolności, poszerzonej o polityków lewicowych.

Tadeusz Mazowiecki urodził się 18 kwietnia 1927 roku w Płocku. W 1946 roku ukończył Liceum Ogólnokształcące im. Marszałka Stanisława Małachowskiego. Po maturze rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim, których nie ukończył.

Po II wojnie światowej działał w katolickim stowarzyszeniu PAX. W 1955 roku został z niego usunięty za przewodzenie tak zwanej frondzie, czyli odłamowi, który sprzeciwiał się zbytniemu zbliżeniu z władzą komunistyczną i wchodzeniu w konflikty z Kościołem. W latach 60. zasiadał w ławach parlamentarnych z ramienia katolickiego koła Znak. Jako jedyne protestowało ono w Sejmie przeciw brutalnemu rozpędzaniu manifestacji studenckich w marcu 1968 roku. Dwa lata później został pozbawiony możliwości kandydowania do Sejmu, ponieważ po wydarzeniach grudnia '70 nalegał na powołanie komisji, która ustaliłaby winnych rozlewu krwi robotników. W latach 70. przeszedł do obozu zdecydowanych przeciwników władzy komunistycznej i związał się z opozycją.

Kiedy w sierpniu 1980 roku wybuchły strajki na Wybrzeżu, Tadeusz Mazowiecki przewodniczył pracom grupy ekspertów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Gdańsku, a następnie wstąpił do NSZZ "Solidarność". Po ogłoszeniu stanu wojennego 13 grudnia 1980 roku został internowany. Przebywał kolejno w Strzeblinku, Jaworzu i Darłówku. Na wolność wyszedł jako jeden z ostatnich w grudniu 1982 roku. Sześć lat później został doradcą Lecha Wałęsy podczas rozmów Okrągłego Stołu i stał się jednym z architektów wypracowanego wówczas porozumienia. Po czerwcowych wyborach 1989 roku, został posłem Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a dwa miesiące później przyjął propozycję Lecha Wałęsy utworzenia koalicyjnego rządu.

Tadeusz Mazowiecki był nie tylko docenianym politykiem, ale i publicystą. Współpracował ze "Słowem Powszechnym", następnie założył "Wrocławski Tygodnik Katolicki". W 1956 roku był architektem powstania katolickiego miesięcznika "Więź", a po rejestracji NSZZ "Solidarność" został redaktorem naczelnym "Tygodnika Solidarność". W jego literackim dorobku znalazły się również pozycje książkowe, m.in.: wydane poza cenzurą "Internowanie" z 1982 roku i napisana osiem lat później "Druga twarz Europy".

W 1992 roku Mazowiecki został Specjalnym Wysłannikiem ONZ w Bośni i Hercegowinie. Zrezygnował z funkcji trzy lata później w geście protestu przeciw bezczynności wielkich mocarstw wobec zbrodni wojennych dokonywanych w czasie wojny w Bośni. Był autorem raportu o łamaniu praw człowieka przez strony konfliktu.

Tadeusz Mazowiecki był gorącym zwolennikiem integracji Polski z Unią Europejską, a sukces referendum akcesyjnego z czerwca 2003 roku przyjął z wielką ulgą.

Od października 2010 r. Tadeusz Mazowiecki pełnił funkcję doradcy prezydenta RP Bronisława Komorowskiego.