2 kwietnia mija 20 lat od uchwalenia przez Zgromadzenie Narodowe Konstytucji RP. Po przyjęciu jej przez Polaków w referendum i podpisaniu przez prezydenta weszła w życie 17 października 1997 roku. Dziś20 lat po tym wydarzeniu ponad dwie trzecie Polaków uważa, że zasady i przepisy zawarte w konstytucji mają istotny wpływ na życie zwykłych obywateli. Prawie połowa badanych jest przeciwna zmianie ustawy zasadniczej - wynika z marcowego sondażu CBOS.
2 kwietnia mija 20 lat od uchwalenia przez Zgromadzenie Narodowe obowiązującej obecnie Konstytucji RP. Została ona przyjęta w wyniku referendum, które odbyło się 25 maja 1997 roku. Wzięło w nim udział 42,86 proc. uprawnionych do głosowania, a 52,71 proc. z nich opowiedziało się za przyjęciem nowej konstytucji.
Jak podkreślił CBOS w komentarzu do sondażu, wydarzenie to zostało już w dużej mierze zapomniane. 43 proc. osób, które w 1997 r. były uprawnione do głosowania, nie pamięta, czy z tego prawa skorzystało. 13 proc. nie potrafi sobie przypomnieć, za jaką opcją się opowiedziało. Ponad jedna czwarta (27 proc.) deklaruje, że poparła wprowadzenie nowej konstytucji, a tylko co setny (1 proc.) twierdzi, że głosował przeciwko temu projektowi.
68 proc. Polaków uważa, że zasady i przepisy zawarte w konstytucji mają istotny wpływ na życie zwykłych obywateli. Jako niewielki określa go 22 proc. ankietowanych, a 10 proc. nie ma zdania na ten temat.
O znaczeniu konstytucji dla życia obywateli w największym stopniu przekonani są mieszkańcy największych miast (82 proc.), a także najmłodsi badani (76 proc. w grupie wiekowej 18-24 lata), mający wyższe wykształcenie (80 proc.), o dochodach 2 tys. zł i więcej (76 proc.). Na opinie w tej kwestii wpływają deklarowane poglądy polityczne: zwolennicy lewicy częściej (78 proc.) niż badani o poglądach centrowych (74 proc.) lub prawicowych (68 proc.) twierdzą, że przepisy konstytucji mają duże znaczenie dla zwykłych ludzi.
Jak wskazuje CBOS, przeświadczenie o korzyściach ze znajomości konstytucji utrzymuje się na poziomie podobnym do obserwowanego w latach dziewięćdziesiątych.
Mimo dość powszechnego przekonania o potrzebie znajomości konstytucji, jedynie co siódmy badany (14 proc.) deklaruje, że przeczytał ją całą. Zdecydowanie więcej respondentów (41 proc.) czytało jej fragmenty, jednak największa grupa (45 proc.) nie czytała konstytucji wcale.
Pod względem znajomości konstytucji wyróżniają się ludzie młodzi, z których tylko jedna czwarta nie czytała nawet fragmentu konstytucji. Znajomość ustawy zasadniczej deklarują też ankietowani z wyższym wykształceniem - większość z nich czytało przynajmniej jej fragmenty.
Wraz z upływem czasu maleje liczba Polaków, którzy chcieliby zmiany konstytucji. Obecnie niespełna jedna trzecia badanych (30 proc.) sądzi, że konstytucję powinno się zmienić. To nieco mniej niż dziewięć lat temu (wtedy uważało tak 37 proc. respondentów) i zdecydowanie mniej niż w roku 2004 (45 proc.). Wzrósł jednocześnie odsetek przeciwników zmian - obecnie sprzeciwia im się prawie połowa badanych (49 proc. - wobec 41 proc. w roku 2008 i 33 proc. w 2004).
Większość (60 proc.) ankietowanych twierdzi, że obecnie zapisy konstytucji nie są respektowane. Przeciwnego zdania jest ponad jedna czwarta respondentów (28 proc.). Prawie połowa (47 proc.) wyrażających przekonanie, że konstytucja jest obecnie łamana, nie potrafi jednak podać przykładów naruszeń przepisów lub odwołuje się do ogólników - "ogólnie prawo nie jest przestrzegane".
Najczęściej pojawiające się konkretne zarzuty dotyczą funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości (26 proc. wszystkich odpowiedzi), w tym przede wszystkim Trybunału Konstytucyjnego (18 proc.). Respondenci wskazują też na nieprawidłowości dotyczące przestrzegania praw osobistych (16 proc.), w tym najczęściej prawa do wolności wypowiedzi i sumienia (7 proc.).
Jak wskazano w sondażu, przekonania dotyczące przestrzegania konstytucji są związane przede wszystkim z orientacją światopoglądową. Trzy czwarte badanych o poglądach lewicowych (76 proc.) uważa, że obecnie w Polsce prawa konstytucyjne są naruszane. Respondenci identyfikujący się z prawicą wyrażają ten pogląd zdecydowanie rzadziej, jednak nawet wśród nich połowa (50 proc.) twierdzi, że zdarzają się nieprawidłowości.
Ankieterzy zadali także pytanie "Czy zdarzają się sytuacje, w których uzasadnione może być odstąpienie od jej zapisów, jeśli pozwoliłoby to na osiągnięcie społecznie pożądanych celów?". Większość badanych jest zdania, że byłoby to działanie niesłuszne. Dwie trzecie (65 proc.) stoi na stanowisku, że rząd powinien przestrzegać konstytucji, nawet za cenę nierozwiązania ważnego problemu społecznego. Przeciwną opinię wyraża jedna piąta respondentów (20 proc.).
Sondaż przeprowadzono między 2 a 9 marca 2017 r. na liczącej 1020 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.
(j.)