Sejmik województwa małopolskiego przyjął nowy program antysmogowy. Dokument wprowadza zakaz palenia w kominkach w dniach, w których są przekroczone normy zanieczyszczenia powietrza. Program nie wprowadza jednak zakazu palenia drewnem i węglem pod warunkiem instalacji ekologicznych pieców. Małopolska stała się jednocześnie pierwszym województwem w naszym kraju, które zakazuje dotowania kotłów węglowych z pieniędzy publicznych.
Za przyjęciem programu głosowało 33 radnych, żaden nie był przeciw, czterech wstrzymało się od głosu, dwóch było nieobecnych.
Nowy program zastąpi dotychczasowy, przyjęty w styczniu 2017 roku. Dokument będzie miał wpływ na działania gmin w województwie w obszarze jakości powietrza w ciągu najbliższych trzech lat.
Docelowo Program ochrony powietrza (POP) ma doprowadzić do zmniejszenia poziomu zanieczyszczeń do poziomów dopuszczalnych - do 2023 r. osiągnięte mają zostać normy stężeń pyłu PM10 i pyłu PM2,5, a do 2026 normy benzo(a)pirenu dwutlenku azotu.
Prawie 11 miesięcy trwała praca nad stworzeniem ambitnego programu. W pracę tę zaangażowało się wiele osób, wiele środowisk. Konsultacje społeczne trwały ponad siedem miesięcy (...), zgłoszono kilkanaście tysięcy różnego rodzaju uwag, w tym były głosy przeciwników i działania lobbystyczne (...) - mówił podczas sesji, transmitowanej online, wicemarszałek Małopolski Tomasz Urynowicz. Wyraził przekonanie, że nowy POP pozwoli na znaczną poprawę jakości powietrza do 2023 roku. Tego oczekują mieszkańcy. Każdy oddychając powietrzem w Małopolsce wie, z jakim problemem się mierzymy. Problem potwierdzają różne badania, także raport NIK. Według naukowych szacunków na choroby spowodowane smogiem umiera rocznie ponad 40 tys. Polaków - powiedział wicemarszałek.
Zgodnie z zapowiedziami nowy POP przyspieszy działania antysmogowe we wszystkich gminach, zwiększając zadania samorządów.
Do najważniejszych zadań określonych w Programie ochrony powietrza należy przyspieszenie wymiany przestarzałych pieców - w tym celu m.in. w każdej gminie zostanie utworzone stanowisko ekodoradcy oraz punkt obsługi programu dotacyjnego Czyste Powietrze. W programie położony jest też nacisk na promowanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii poprzez zapewnienie wyższego dofinansowania dla nich oraz usprawnienie systemu kontroli.
POP nie wprowadza zakazu stosowania paliw stałych na terenie Małopolski. Na mocy obowiązujących uchwał antysmogowych wciąż będzie istniała możliwość instalacji pieców na drewno i biomasę, także węgiel, pod warunkiem, że będą to urządzenia spełniające wymagania ekoprojektu (to np. kotły zgazowujące drewno i piece posiadające automatyczny podajnik paliwa). Rolnicy i ogrodnicy w dalszym ciągu będą mogli wykorzystywać węgiel i drewno do ogrzewania tuneli i szklarni, ale lepsze jakościowo urządzenia zużyją mniej paliwa, a powietrze będzie czystsze.
Do zadań gmin będzie należało przygotowanie spisu wszystkich źródeł ogrzewania. POP rekomenduje również przeznaczenie od 2021 r. co najmniej 1 proc. dochodów własnych gmin na działania związane z ochroną powietrza, część tej sumy ma być wykorzystana w programach osłonowych dla mieszkańców, którym warunki finansowe nie pozwalają na dostosowanie pieca do wymogów uchwały antysmogowej.
Gminy będą także prowadzić kontrole interwencyjne palenisk oraz reagować na zgłoszenia wysyłane za pośrednictwem aplikacji Ekointerwencja w terminie nie dłuższym niż 12 godzin. Gminy powinny przygotować wewnętrzną procedurę przeprowadzenia kontroli palenisk pod kątem przestrzegania uchwały antysmogowej i zakazu spalania odpadów do 30 września 2021 r.
W programie zapisano także zadania proponowane dla powiatów. To np. zatrudnienie do 30 czerwca 2021 r. ekodoradcy ds. klimatu, prowadzenie akcji informacyjnych o wymaganiach uchwał antysmogowych w ramach wydawania pozwoleń na budowę i przyjmowania zgłoszeń budynków. Rekomendowane jest też przeznaczenie od 2021 r. w ramach budżetu powiatu co najmniej 0,5 proc. dochodów własnych na działania związane z ochroną powietrza. Po 31 października na stronie internetowej powiatu powinny znaleźć się informacje o aktualnej jakości powietrza, odnośniki do aplikacji Ekointerwencja i programu Czyste Powietrze.
Nowy program kładzie też nacisk na ograniczenia emisji z transportu, szczególnie dwutlenku azotu. Ryszard Listwan z WIOŚ zwrócił uwagę, że w Krakowie udział zanieczyszczeń z transportu jest coraz większa. POP zakłada, że do 2026 r. na terenie miasta utworzone zostaną strefy czystego transportu. W momencie powstania strefy posiadacz 12-letniego samochodu z silnikiem Diesla lub 20-letniego pojazdu z silnikiem benzynowym nie będzie mógł wjechać do wyznaczonego rejonu miasta. Aby jednak możliwe było utworzenie stref czystego transportu, wcześniej muszą powstać regulacje krajowe.
POP wprowadza trzy stopnie zagrożenia zanieczyszczeniem powietrza. Wytyczne do ich ustalenia zostały skonsultowane z Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska i przedstawiają się następująco: 1. stopień - gdy średnia stężenia pyłu PM10 z ostatnich 12 godzin przekroczy 80 µg/m sześc.; 2. stopień - ogłaszany przez GIOŚ gdy istnieje ryzyko przekroczenia wartości średniego dobowego stężenia pyłu PM10 - 100 µg/m sześc. (tzw. poziom informowania); 3. stopień - ogłaszany przez GIOŚ, gdy istnieje ryzyko przekroczenia wartości średniego dobowego stężenia pyłu PM10 - 150 µg/m sześc.(poziom alarmowy).
W przypadku przekroczenia 2. i 3. stopnia będą wprowadzone działania zaradcze, np. zakaz stosowania dmuchaw do liści, zakaz aktywności dzieci i młodzieży na zewnątrz. Każdy z trzech stopni oznacza zakaz palenia w kominkach na paliwo stałe, o ile nie są one jedynym źródłem ogrzewania domu - regulacja ta nie dotyczy Krakowa, gdzie zakaz używania paliw stałych obowiązuje od ponad roku. Według danych urzędu marszałkowskiego średnie stężenie pyłu PM10 pomiędzy sezonem zimowym 2014-2015 a ostatnim sezonem 2019-2020 spadło w Krakowie o 45 procent.
Z przyjętego programu zadowolone są władze Krakowa. Dla Krakowa to szczególnie istotne biorąc pod uwagę fakt, że część zanieczyszczeń dociera do miasta z poza jego obszaru. Pomimo kilku lat intensywnej wymiany palenisk musimy jeszcze położyć nacisk na ograniczenie emisji transportowej, a gminy w Małopolsce na pewno przyspieszyć wymianę starych kotłów - skomentował pełnomocnik prezydenta miasta ds. jakości powietrza Paweł Ścigalski.
Ramy nowego POP zostały zapisane w ustawie Prawo ochrony środowiska.
Wartość kosztów, jakie wynikają z obecnego poziomu emisji zanieczyszczeń w Małopolsce, może sięgać 6,7 mld zł rocznie. Są to m.in. zwiększona śmiertelność, wizyty szpitalne, interwencje pogotowia ratunkowego, nieobecność w pracy czy w szkole oraz koszty leczenia chorób układu oddechowego i krwionośnego.