Przedstawiamy metodologię badania oświadczeń majątkowych posłów. Analiza ta jest zbiorczą prezentacją wybranych treści z oświadczeń majątkowych posłów Sejmu V kadencji.
Nie jest to próba wchodzenia w kompetencje Urzędu Skarbowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, ani innych instytucji upoważnionych do kontrolowania stanu posiadania polityków. Jest to tylko przykład spojrzenia na oświadczenia majątkowe członków Sejmu oczami przeciętnego obywatela i wyborcy, który – zgodnie z przysługującym mu prawem – ma możliwość zapoznania się ze stanem majątkowym swoich reprezentantów w Sejmie.
Dane zawarte w tabelach i na wykresach nie zawierają zatem profesjonalnych wyliczeń opartych na dokumentach, do których mają wgląd upoważnione instytucje państwowe. Jest to zestawienie wyliczone na podstawie informacji i zapisów, które widnieją w oświadczeniach poselskich, udostępnionych do publicznej wiadomości. Oświadczenia są oparte na deklaratywnych zeznaniach posłów oraz informacjach, z którymi każdy Polak może zapoznać się na stronach internetowych i zinterpretowane w takim stopniu, na jakie pozwala dobra wola posła wypełniającego kwestionariusz oświadczenia.
Główny wniosek z analizy materiału źródłowego, czyli wypełnionych przez posłów kwestionariuszy do składania oświadczeń majątkowych, dowodzi, że na podstawie zapisanych tam danych nie jest możliwe przeprowadzenie pełnej i rzetelnej analizy stanu posiadania osób zobowiązanych do ich wypełnienia.
Duża część treści zawartych w oświadczeniach może być rozumiana i interpretowana w sposób wieloznaczny, co wynika z nieprecyzyjnych opisów. Niektóre z oświadczeń sugerują brak znajomości prawa wśród wypełniających, inne wskazują na brak zaangażowania, lenistwo i niedbalstwo. Niekiedy wydaje się, że sposób prezentowania treści oświadczenia służy celowemu zaciemnieniu faktycznego stanu posiadania.
Jako ilustracja mogą posłużyć chociażby takie przykłady, jak: różne szacowanie wartości nieruchomości (u części posłów według ceny w momencie zakupu, u innych według ceny aktualnej); wpisywanie wartości nieruchomości bez podania powierzchni i odwrotnie; podawanie wartości w „starych złotych” (sprzed denominacji); nieokreślenie typu oraz wielkości udziału w przypadku współwłasności nieruchomości; zaliczenie nieruchomości do składników mienia ruchomego; używanie skrótów myślowych, przez które nie sposób zrozumieć treści i ostatecznie – aspekt „estetyczny”, a więc całkowicie nieczytelne pismo niektórych wypełniających, uniemożliwiające odczytanie wpisanych danych. Wyrazem nonszalancji, a jednocześnie braku szacunku dla wyborców były pojedyncze komentarze pojawiające się w oświadczeniach. Przykładem może być „usprawiedliwienie” posła, który nie podał wartości swoich nieruchomości, tłumacząc, że nie jest zainteresowany sprzedażą mieszkań i nie posiada kompetencji do wyceny ich wartości.
Wszystkie wspomniane uchybienia nie tylko uniemożliwiają pełną analizę zgromadzonych tam danych, ale także – a właściwie przede wszystkim – utrudniają wyborcom skorzystanie z przysługującego im prawa do tego, aby zapoznać się z upublicznionym stanem posiadania posłów.
Rankingi posłów w poszczególnych kategoriach:
Na podstawie danych zebranych z oświadczeń majątkowych stworzone zostało 11 kategorii, w ramach których stworzono rankingi, pozwalające na porównanie stanu posiadania posłów w zależności od przyjętej w danej kategorii zmiennej.
Lista kategorii oraz metodologia tworzenia rankingów w poszczególnych kategoriach:
1.
Suma wszystkich zadeklarowanych przez posłów oszczędności finansowych: środki pieniężne (we wszystkich możliwych walutach, po przeliczeniu na polskie złote według kursu NBP z 29 XII 2006) oraz papiery wartościowe (poz. I. oświadczenia). W tej kategorii nie były brane pod uwagę: polisy ubezpieczeniowe na życie, wpłaty na kasy mieszkaniowe, fundusze emerytalne, polisy emerytalne i wierzytelności.
2.
Suma zadeklarowanych przez posłów oszczędności w walutach zagranicznych (po przeliczeniu na polskie złote według kursu NBP z 29 XII 2006) (poz. I. oświadczenia).
Dodatkowo lista nazwisk posłów została zaprezentowana w kolejności zależnej od tego, jaki udział w ich ogólnych oszczędnościach stanowią oszczędności w niepolskiej walucie. To zestawienie zostało stworzone niezależnie od łącznej bezwzględnej wartości środków pieniężnych w zagranicznej walucie, które posiadają posłowie.
3.
Suma wszystkich zadeklarowanych przez posłów zobowiązań (poz. XI. oświadczenia)., z wyłączeniem: poręczeń, poręczeń wekslowych, leasingów, kart kredytowych oraz zobowiązań z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych.
4.
Suma powierzchni wszystkich zadeklarowanych przez posłów posiadanych domów i mieszkań (poz. II.1. i 2. oświadczenia).
5.
W tej kategorii umieszczona została lista nazwisk posłów, którzy – jak wynika z ich oświadczeń majątkowych – nie posiadają żadnych nieruchomości o charakterze mieszkalnym (domów, ani mieszkań) (poz. II.1. i 2. oświadczenia).
6.
Suma zadeklarowanych przez posłów posiadanych obszarów (powierzchni) gruntów niezabudowanych oraz gruntów rolnych (w tym także tych, na których znajdują się zabudowania, jednak których wartość została podana łącznie z wartością znajdującego się na niej zabudowania) (poz. II.3. i w niektórych przypadkach poz. II.4. oświadczenia).
7.
Ranking został stworzony na podstawie średniej ceny metra kwadratowego gruntu posiadanego przez posła (grunt rozumiany w znaczeniu opisanym w kategorii nr 6), wyliczonej poprzez podzielenie sumy zadeklarowanych wartości wszystkich gruntów przez sumę zadeklarowanych powierzchni wszystkich posiadanych gruntów. Jest to wartość przybliżona, nie uwzględnia ona zróżnicowania cen ziemi w zależności od regionu Polski. Ma charakter wyłącznie orientacyjny. Średnia cena metra kwadratowego została obliczona tylko w grupie posłów, którzy posiadają nieruchomość i podali zarówno jej powierzchnię, jak i wartość.
8.
Ranking został stworzony na podstawie przybliżonej średniej ceny metra kwadratowego nieruchomości mieszkaniowej posiadanej przez posła (nieruchomość mieszkalna rozumiana w znaczeniu opisanym w kategorii nr 4), wyliczonej poprzez podzielenie sumy zadeklarowanych wartości wszystkich nieruchomości mieszkaniowych przez sumę zadeklarowanych powierzchni wszystkich nieruchomości mieszkaniowych. Jest to wartość przybliżona, nie uwzględnia ona zróżnicowania cen mieszkań i domów w zależności od regionu Polski. Ma charakter wyłącznie orientacyjny. Średnia cena metra kwadratowego została obliczona tylko w grupie posłów, którzy posiadają nieruchomość mieszkaniową i podali zarówno jej powierzchnię, jak i wartość.
9.
Ta kategoria obejmuje rankingi posłów zebrane na podstawie łącznej sumy wartości wszystkich posiadanych nieruchomości, w tym: domów i mieszkań, gruntów oraz nieruchomości innych, które nie mogą zostać zaklasyfikowane do wcześniejszych typów nieruchomości (poz. II.1. 2. 3. i 4. oświadczenia).
10.
Łączny stan posiadania, który stanowi suma posiadanych środków pieniężnych (we wszystkich walutach) i papierów wartościowych (poz. I oświadczenia, z wyłączeniami, o których mowa w opisie Rankingu nr 1) oraz łącznej wartości posiadanych przez niego nieruchomości (poz. II.1. 2. 3. i 4. oświadczenia), pomniejszona o łączną wartość jego zobowiązań (poz. XI oświadczenia, z wyłączeniami, o których mowa w opisie Rankingu nr 3).
11.
Odwrócony ranking nr 11 – lista osób, które w kategorii nr 10 znalazły się na ostatnich pozycjach, osiągając największe wartości majątku „na minusie”.
Wszystkie zestawienia i rankingi dotyczące środków pieniężnych, finansów oraz wartości posiadanych dóbr przedstawione są w polskich złotych (w przypadku walut zagranicznych, ich wartość została przeliczona na złotówki według kursu walut NBP z 29 XII 2006 roku). Wszystkie zestawienia i rankingi dotyczące powierzchni nieruchomości przedstawione są w metrach kwadratowych.
Anna Marszalik, RMF FM