Bez "Małej apokalipsy", ale z raportem Witolda Pileckiego. MEiN chce zmian na liście lektur dla szkół ponadpodstawowych

Ministerstwo Edukacji i Nauki skierowało do konsultacji społecznych projekt nowelizacji rozporządzenia w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum w zakresie listy lektur szkolnych.

Obecnie w podstawie programowej dla IV-letnich liceów i V-letnich techników wyodrębniono treści, które powinni poznać wszyscy uczniowie, niezależnie od profilu klasy, w której się uczą, oraz "rozszerzenia". Dlatego w podstawie programowej do języka polskiego jest lista lektur obowiązkowych i uzupełniających dla wszystkich uczniów oraz lista lektur obowiązkowych i uzupełniających dla tych, którzy będą realizować program rozszerzony. Lista lektur zawiera też zalecane dzieła teatralne i filmowe oraz teksty polecane do samokształcenia.

Zgodnie z propozycją MEiN z listy obowiązkowych lektur szkolnych w liceach i technikach w zakresie podstawowym usunięte mają być wybrane wiersze Marcina Świetlickiego, a w zakresie rozszerzonym następujące pozycje: 

- Jan Parandowski "Mitologia", część II "Rzym",

- François Villon "Wielki testament" (fragmenty), 

- Piotr Skarga "Żywoty świętych" (fragmenty), 

- Tadeusz Konwicki "Mała apokalipsa" 

- Janusz Głowacki "Antygona w Nowym Jorku".

Z zalecanych dzieł teatralnych i filmowych proponuje się rezygnację z "Apocalypsis cum figuris" reż. Jerzy Grotowski i "Zezowate szczęście" reż. Andrzej Munk, a z tekstów polecanych do samokształcenia rezygnację z pozycji: Ewelina Nurczyńska-Fidelska, Barbara Parniewska, Ewa Popiel-Popiołek, Halina Ulińska "Film w szkolnej edukacji humanistycznej".

Jednocześnie MEiN proponuje rozszerzenie listy lektur uzupełniających w zakresie podstawowym o następujące pozycje:

- Juliusz Słowacki "Listy do Matki" (fragmenty), 

- Henryk Sienkiewicz "Listy z podróży do Ameryki" (fragmenty), 

- Stefan Żeromski "Ludzie bezdomni", 

- Ryszard Krynicki - wybór wierszy,

- Adam Zagajewski - wybór wierszy,

- Witold Pilecki "Raport Witolda", 

- Wiesław Kielar "Anus mundi", 

- Zofia Kossak-Szczucka, "Pożoga. Wspomnienia z Wołynia 1917-1919", 

- Jarosław Iwaszkiewicz - wybrane opowiadanie, 

- John Ronald Reuel Tolkien "Władca pierścieni. Drużyna pierścienia".

W zakresie lektur uzupełniających w zakresie rozszerzonym proponuje się dodanie pozycji: 

- Zofia Kossak-Szczucka "Błogosławiona wina", 

- Ferdynand Antoni Ossendowski - "Mocni ludzie", "Ludzie, zwierzęta, bogowie", 

- Krystyna Lubieniecka-Baraniak "Gdy brat staje się katem", 

- Jan Paweł II "Przekroczyć próg nadziei" (fragmenty), "Tryptyk rzymski", "Pamięć i tożsamość" (fragmenty), "Fides et ratio" fragmenty), 

- Karol Wojtyła "Przed sklepem jubilera", 

- Stefan Wyszyński "Zapiski więzienne", 

- Paweł Zuchniewicz "Ojciec wolnych ludzi. Opowieść o Prymasie Wyszyńskim".

Listę zalecanych dzieł teatralnych i filmowych proponuje się rozszerzyć o "Przerwanie działań wojennych" reż. Juliusz Machulski, a listę tekstów polecanych do samokształcenia rozszerzyć o pozycje: Jan Błoński "Język właściwie użyty. Szkice o poezji polskiej drugiej połowy XX wieku", Grażyna Borkowska "Pozytywiści i inni", Włodzimierz Dłubacz "O kulturę filozofii", Keith Houston "Książka. Najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski", Czesław Jaroszyński i Piotr Jaroszyński "Kultura słowa. Podstawy retoryki klasycznej", Piotr Jaroszyński "Człowiek i nauka. Studium z filozofii kultury", Karl Jaspers "Idea uniwersytetu", Teresa Kowalik i Przemysław Słowiński "Królewski dar. Co Polska i Polacy dali światu", Jakub Z. Lichański "Retoryka. Historia - Teoria - Praktyka", t. I i II, "O polską kulturę humanistyczną. Z Mieczysławem A. Krąpcem OP rozmawia Piotr S. Mazur", Ryszard Przybylski "Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego".

W uzasadnieniu do projektu podano, dlaczego MEiN chce usunąć konkretne pozycje z listy lektur. "Proponuje się skreślenie 5 pozycji książkowych z listy lektur obowiązkowych, tj.: 'Mitologię' Jana Parandowskiego, część II 'Rzym' - na poziomie podstawowym obowiązuje znajomość całej mitologii greckiej; 'Wielki testament' (fragmenty) François Villona - motyw średniowiecznej śmierci ujęty jest w lekturach na poziomie podstawowym; 'Żywoty świętych' (fragmenty) Piotra Skargi - ze względu na język (staropolszczyzna) i cel powstania utworu (teksty hagiograficzne); 'Małą apokalipsę' Tadeusza Konwickiego - ze względu na niejednoznaczne przesłanie płynące z utworu; 'Antygonę w Nowym Jorku' Janusza Głowackiego - ze względu na promowanie wartości niezgodnie z treściami podstawy programowej" - czytamy.

Lista lektur obowiązkowych dla liceów i techników po wprowadzeniu zaproponowanych zmian wyglądałaby w zakresie podstawowym: 

- "Biblia" - w tym fragmenty "Księgi Rodzaju", "Księgi Hioba", "Księgi Koheleta", "Pieśni nad Pieśniami", "Księgi Psalmów", "Apokalipsy wg św. Jana", 

- Jan Parandowski "Mitologia", część I "Grecja", 

- Homer - "Iliada" (fragmenty), "Odyseja" (fragmenty),

- Sofokles "Antygona", 

- Horacy - wybrane utwory, 

- "Bogurodzica", 

- "Lament świętokrzyski" (fragmenty), 

- "Legenda o św. Aleksym" (fragmenty), 

- "Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" (fragmenty), 

- "Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu" (fragmenty), 

- "Pieśń o Rolandzie" (fragmenty), 

- Gall Anonim "Kronika polska" (fragmenty),

- Dante Alighieri "Boska komedia" (fragmenty), 

- Jan Kochanowski - wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; psalmy, w tym Psalm 13, Psalm 47; tren IX, X, XI, XIX, "Odprawa posłów greckich", 

- Piotr Skarga "Kazania sejmowe" (fragmenty), 

- wybrane wiersze następujących poetów: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński; 

- Jan Chryzostom Pasek "Pamiętniki" (fragmenty), 

- William Szekspir "Makbet", "Romeo i Julia",

- Molier "Skąpiec", 

- Ignacy Krasicki "Hymn do miłości ojczyzny", wybrane satyry, 

- Franciszek Karpiński - wybór sielanek i liryki religijnej,

- Adam Mickiewicz - "Oda do młodości", wybrane ballady, w tym "Romantyczność", wybrane sonety z cyklu "Sonety krymskie" oraz inne wiersze, "Konrad Wallenrod", "Dziady cz. III", 

- Juliusz Słowacki - "Kordian", wybrane wiersze, w tym "Grób Agamemnona" (fragmenty), "Testament mój", 

- Zygmunt Krasiński "Nie-Boska komedia",

- Cyprian Kamil Norwid - wybrane wiersze, 

- Bolesław Prus - "Lalka", "Z legend dawnego Egiptu", 

- Eliza Orzeszkowa "Gloria victis",

- Henryk Sienkiewicz "Potop", 

- Adam Asnyk - wybór wierszy,

- Fiodor Dostojewski "Zbrodnia i kara",

- wybrane wiersze następujących poetów: Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer Leopold Staff; 

- Stanisław Wyspiański "Wesele", 

- Władysław Stanisław Reymont "Chłopi" tom I - "Jesień", 

- Stefan Żeromski - "Rozdziobią nas kruki, wrony...", "Przedwiośnie", 

- Witold Gombrowicz "Ferdydurke" (fragmenty), 

- wybrane wiersze następujących poetów: Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Julian Przyboś, Józef Czechowicz, Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy; 

- Tadeusz Borowski - "Proszę państwa do gazu", "Ludzie, którzy szli",

- Gustaw Herling-Grudziński - "Inny świat",

- Hanna Krall "Zdążyć przed Panem Bogiem", 

- wybrane wiersze następujących poetów: Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, wybrane wiersze, w tym z tomu "Ocalenie", oraz "Traktat moralny" (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, wybrane wiersze, w tym z tomów "Pan Cogito" oraz "Raport z oblężonego miasta", Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Jan Polkowski, Wojciech Wencel; 

- Albert Camus "Dżuma", 

- George Orwell "Rok 1984", 

- Józef Mackiewicz "Droga donikąd" (fragmenty), 

- Sławomir Mrożek "Tango", 

- Marek Nowakowski - "Raport o stanie wojennym" (wybrane opowiadanie), "Górą +Edek+" (z tomu "Prawo prerii"), 

- Jacek Dukaj "Katedra" (z tomu "W kraju niewiernych"), 

- Antoni Libera "Madame", 

- Andrzej Stasiuk "Miejsce" (z tomu "Opowieści galicyjskie"), 

- Olga Tokarczuk "Profesor Andrews w Warszawie" (z tomu "Gra na wielu bębenkach"), 

- Ryszard Kapuściński "Podróże z Herodotem" (fragmenty), 

- wybrane utwory okresu stanu wojennego, 

- powojenna piosenka literacka - wybrane utwory Jacka Kaczmarskiego, Wojciecha Młynarskiego, Agnieszki Osieckiej oraz wybrane teksty Kabaretu Starszych Panów, a także utwory w wykonaniu Ewy Demarczyk.

Lista lektur obowiązkowych dla liceów i techników po wprowadzeniu zaproponowanych zmian wyglądałaby w zakresie rozszerzonym: utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

- Arystoteles "Poetyka", "Retoryka" (fragmenty), 

- Platon "Państwo" (fragmenty),

- Arystofanes "Chmury", 

- Wergiliusz "Eneida" (fragmenty), 

- św. Augustyn "Wyznania" (fragmenty),

- św. Tomasz z Akwinu "Summa teologiczna" (fragmenty), 

- François Rabelais "Gargantua i Pantagruel" (fragmenty), 

- Michel de Montaigne "Próby", (fragmenty), 

- Jan Kochanowski - Treny (jako cykl poetycki), 

- William Szekspir "Hamlet", 

- wybrane utwory poetyckie z romantycznej literatury europejskiej, w tym wybrane wiersze angielskich poetów jezior, 

- Juliusz Słowacki "Lilla Weneda", 

- Cyprian Kamil Norwid - "Bema pamięci żałobny rapsod", "Fortepian Szopena", "Czarne kwiaty" (fragmenty), "Promethidion" (fragmenty), 

- realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac "Ojciec Goriot" lub Charles Dickens "Klub Pickwicka", lub Mikołaj Gogol "Martwe dusze", lub Gustaw Flaubert "Pani Bovary"), 

- Stanisław Wyspiański "Noc listopadowa", 

- Franz Kafka "Proces" (fragmenty),

- Michaił Bułhakow "Mistrz i Małgorzata", 

- Stanisław Ignacy Witkiewicz "Szewcy", 

- Bruno Schulz - wybrane opowiadania z tomu "Sklepy cynamonowe", 

- Jorge Luis Borges - wybrane opowiadanie,

- Sławomir Mrożek - wybrane opowiadania, 

- wybrane eseje następujących autorów: Jerzego Stempowskiego, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta, Zygmunta Kubiaka, Jarosława Marka Rymkiewicza (co najmniej po jednym utworze),

- wybrane teksty z aktualnych numerów miesięczników oraz kwartalników literackich i kulturalnych.

Lista lektur uzupełniających (w każdej klasie obowiązkowo dwie pozycje książkowe w całości lub we fragmentach) dla liceów i techników po wprowadzeniu zaproponowanych zmian wyglądałaby w zakresie podstawowym: 

- Sofokles "Król Edyp", 

- Mikołaj z Wilkowiecka "Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim" (fragmenty),

- "Dzieje Tristana i Izoldy" (fragmenty), 

- Giovanni Boccaccio "Sokół", 

- Mikołaj Rej "Żywot człowieka poczciwego" (fragmenty), 

- Andrzej Frycz Modrzewski "O poprawie Rzeczypospolitej" (fragmenty), 

- Miguel de Cervantes y Saavedra "Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy" (fragmenty), 

- Wespazjan Kochowski "Psalmodia polska" (wybór psalmów),

- Wacław Potocki "Transakcja wojny chocimskiej", (fragmenty z części I),

- Ignacy Krasicki "Monachomachia" (fragmenty),

- Stanisław Trembecki - wybrane utwory,

- Franciszek Kniaźnin - wybrane utwory, 

- Jędrzej Kitowicz "Opis obyczajów za czasów panowania Augusta III" (fragmenty), 

- Julian Ursyn Niemcewicz "Powrót posła", 

- Stanisław Staszic "Przestrogi dla Polski" (fragmenty), 

- Juliusz Słowacki "Beniowski" (fragmenty), 

- Aleksander Fredro "Śluby panieńskie", 

- Johann Wolfgang Goethe - "Cierpienia młodego Wertera" (fragmenty), "Faust" (fragmenty), 

- George Byron "Giaur" (fragmenty), 

- Adam Mickiewicz "Dziady cz. IV", 

- Juliusz Słowacki "Listy do Matki" (fragmenty), 

- Eliza Orzeszkowa "Nad Niemnem", 

- Maria Konopnicka - wybór wierszy, 

- Henryk Sienkiewicz "Listy z podróży do Ameryki" (fragmenty), 

- Stefan Żeromski "Echa leśne", "Ludzie bezdomni", 

- Zofia Nałkowska "Granica", 

- Tadeusz Peiper - wybór wierszy, 

- Joseph Conrad "Lord Jim"; 

- Anna Kamieńska, Anna Świrszczyńska, Julia Hartwig, Stanisław Grochowiak, Ryszard Krynicki, Edward Stachura, Adam Zagajewski, wybór wierszy; 

- Kazimierz Moczarski "Rozmowy z katem" (fragmenty),

- Zofia Nałkowska "Przy torze kolejowym" (z tomu "Medaliony"), 

- Witold Pilecki "Raport Witolda",

- Wiesław Kielar "Anus mundi", 

- Jan Józef Szczepański "Święty", 

- Zofia Kossak-Szczucka, "Pożoga. Wspomnienia z Wołynia 1917-1919", 

- Tadeusz Różewicz "Kartoteka",

- Józef Czapski "Na nieludzkiej ziemi" (fragmenty), 

- Leopold Tyrmand "Dziennik 1954" (fragmenty), 

- Jarosław Iwaszkiewicz - wybrane opowiadanie, 

- Stanisław Lem "Wizja lokalna",

- John Ronald Reuel Tolkien "Władca pierścieni. Drużyna pierścienia", 

- Samuel Beckett "Czekając na Godota", 

- Friedrich Dürrenmatt "Wizyta starszej pani", 

- Eugène Ionesco "Lekcja" lub inne utwory literackie wybrane przez nauczyciela.

Lista lektur uzupełniających (w każdej klasie obowiązkowo dwie pozycje książkowe w całości lub we fragmentach) dla liceów i techników po wprowadzeniu zaproponowanych zmian wyglądałaby w zakresie rozszerzonym: 

- Erazm z Rotterdamu "Pochwała głupoty" (fragmenty), 

- Tomasz Morus "Utopia" (fragmenty), 

- Pedro Calderon de la Barca "Życie snem", 

- Wolter "Kandyd" (fragmenty), 

- Jean Jacques Rousseau "Nowa Heloiza" (fragmenty), 

- wybrane utwory epickie okresu romantyzmu: Józef Ignacy Kraszewski, "Stara baśń", Victor Hugo "Nędznicy", Edgar Allan Poe - wybrane opowiadanie; 

- Henryk Rzewuski "Pamiątki Soplicy" (fragmenty), 

- Władysław Stanisław Reymont "Chłopi" tom II "Zima",

- Aldous Huxley "Nowy wspaniały świat", 

- Gabriela Zapolska "Moralność pani Dulskiej", 

- Gustaw Herling-Grudziński "Wieża", 

- Florian Czarnyszewicz "Nadberezyńcy", 

- Bohumil Hrabal - wybrane opowiadania, 

- Wiesław Myśliwski "Widnokrąg", 

- Julian Stryjkowski "Austeria",

- Umberto Eco "Imię róży", 

- Zofia Kossak-Szczucka "Błogosławiona wina", 

- Ferdynand Ossendowski - "Mocni ludzie", "Ludzie, zwierzęta, bogowie",

- Krystyna Lubieniecka-Baraniak "Gdy brat staje się katem", 

- wybrane wiersze poetów polskich i obcych, wybrana powieść polska i obca z XX lub XXI wieku, wybrany dramat polski i obcy z XX lub XXI wieku, 

- Jan Paweł II - "Przekroczyć próg nadziei" (fragmenty), "Tryptyk rzymski", "Pamięć i tożsamość" (fragmenty), "Fides et ratio" (fragmenty), 

- Karol Wojtyła "Przed sklepem jubilera",

- Stefan Wyszyński "Zapiski więzienne",

- Paweł Zuchniewicz "Ojciec wolnych ludzi. Opowieść o Prymasie Wyszyńskim" lub inne utwory literackie wybrane przez nauczyciela.

Lista zalecanych dzieł teatralnych i filmowych po wprowadzeniu zmian wyglądałaby: "Amadeusz" reż. Miloš Forman, "Dekalog" reż. Krzysztof Kieślowski (wybrane filmy z cyklu), "Dziady" reż. Konrad Swinarski, "Elektra" reż. Piotr Chołodziński, "Emigranci" reż. Kazimierz Kutz, "Kartoteka" reż. Krzysztof Kieślowski, "Kordian" reż. Jerzy Englert, "Lawa. Opowieść o 'Dziadach' Adama Mickiewicza" reż. Tadeusz Konwicki, "Moralność pani Dulskiej" reż. Tomasz Zygadło, "Nad Niemnem" reż. Zbigniew Kuźmiński, "Noc listopadowa" reż. Andrzej Wajda, "Noce i dnie" reż. Jerzy Antczak, "Rewizor" reż. Jerzy Gruza, "Rękopis znaleziony w Saragossie" reż. Wojciech Jerzy Has, "Iwona, księżniczka Burgunda" reż. Zygmunt Hübner, "Sanatorium pod klepsydrą" reż. Wojciech Jerzy Has, "Śluby panieńskie" reż. Andrzej Łapicki, "Wizyta starszej pani" reż. Jerzy Gruza, "Ziemia obiecana" reż. Andrzej Wajda, "Przerwanie działań wojennych", reż. Juliusz Machulski.

Lista tekstów polecanych do samokształcenia po wprowadzeniu proponowanych zmian wyglądałaby: "Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów" red. Jerzy Bralczyk, Jan Białostocki "Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej", Jan Błoński "Język właściwie użyty. Szkice o poezji polskiej drugiej połowy XX wieku", Grażyna Borkowska "Pozytywiści i inni", "Człowiek Grecji" red. Jean-Pierre Vernant, "Człowiek renesansu" red. Eugenio Garin, Włodzimierz Dłubacz "O kulturę filozofii", Umberto Eco "Sztuka i piękno w średniowieczu", Karol Estreicher "Historia sztuki w zarysie", "Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce" red. Katarzyna Kłosińska, Keith Houston "Książka. Najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski", Johan Huizinga "Jesień średniowiecza", Jacques Le Goff "Człowiek średniowiecza", Czesław Jaroszyński i Piotr Jaroszyński "Kultura słowa. Podstawy retoryki klasycznej", Piotr Jaroszyński "Człowiek i nauka. Studium z filozofii kultury", Karl Jaspers "Idea uniwersytetu", Władysław Kopaliński "Słownik mitów i tradycji kultury", Teresa Kowalik i Przemysław Słowiński "Królewski dar. Co Polska i Polacy dali światu", Jacek Kowalski "Niezbędnik Sarmaty", Jakub Z. Lichański "Retoryka. Historia - Teoria - Praktyka" t. I i II, Tadeusz Lubelski "Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty", Jan Miodek "Słownik ojczyzny polszczyzny", Anna Nasiłowska "Literatura okresu przejściowego 1975-1996", "O polską kulturę humanistyczną. Z Mieczysławem A. Krąpcem OP rozmawia Piotr S. Mazur", Maria Ossowska "Ethos rycerski i jego odmiany", "Popularna encyklopedia mass mediów" pod red. J. Skrzypczaka, "Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów" red. Edyta Bańkowska i Agnieszka Mikołajczuk, Ryszard Przybylski "Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego", Zbigniew Raszewski "Krótka historia teatru polskiego", Teresa Skubalanka "Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje", Stanisław Stabryła "Starożytna Grecja", Anna Świderkówna "Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta", "Rozmowy o Biblii", "Wielka encyklopedia Polski" t. 1. i 2., Władysław Tatarkiewicz "Historia filozofii", "Dzieje sześciu pojęć", "Droga przez estetykę", Mieczysław Tomaszewski "Muzyka w dialogu ze słowem. Próby, szkice, interpretacje", Lidia Winniczuk "Ludzie, zwyczaje, obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu".