W tradycji chrześcijańskiej Boże Narodzenie jest świętem, które wierni obchodzą, upamiętniając w ten sposób narodziny Jezusa Chrystusa. W kalendarzu religijnych obchodów stanowi jedno z najważniejszych świąt, a okres przygotowania do niego trwa trzy tygodnie i nazywany jest adwentem. Świecka tradycja nadała Bożemu Narodzeniu dodatkowego znaczenia i okres ten uchodzi za czas rodzinnych spotkań i biesiadowania w gronie najbliższych. Coraz więcej osób upatruje w tym czasie również okazji do odpoczynku i wykorzystuje urlop, aby zyskać kilka dni wolnego, na spędzenie ich z rodziną lub na zimowy wyjazd.
Wzmianki o obchodach tego wydarzenia pochodzą z IV wieku. Dopiero z tego stulecia patrolodzy mają informacje o uroczystym świętowaniu Bożego Narodzenia w Betlejem. Istnieją przesłanki poświadczające, że w pierwszych trzech wiekach po narodzeniu Chrystusa nie celebrowano tego wydarzenia z uwagi na prześladowania chrześcijan, które zakończyły się postanowieniami synodu w Arles z 314 roku. Już w 328 roku poświęcono natomiast Bazylikę Narodzenia Jezusa, która wybudowana została dla uczczenia narodzin Chrystusa i w której pierwszy raz oficjalnie obchodzono jego przyjście na świat. Początkowo uroczystości odbywały się 6 grudnia, ale przeniesiono je na 25 grudnia, co miało wymiar symboliczny, ponieważ w tym okresie następowało przesilenie zimowe. Ustanowienie tego dnia świętem chrześcijańskim miało być także przeciwwagą dla pogańskiego święta słońca.
ZOBACZ RÓWNIEŻ: Boże Narodzenie 2019. Ile jest dni wolnych od szkoły i pracy?
Przez stulecia Uroczystości Bożego Narodzenia były celebrowane w Kościele odprawianiem trzech mszy świętych - anielską, pasterską i królewską. Pierwszą odprawiano w Betlejem o północy, na pamiątkę wizyty pasterzy w stajence, dlatego nazywana jest Pasterką. Powracano po niej do Jerozolimy i odprawiano tam drugą mszę świętą w porze rannej w kościele Zmartwychwstania Pańskiego. Trzecia msza odbywała się w godzinach popołudniowych w kościele katedralnym i miała dawać upust radości oraz celebrować ową radość z powodu narodzin Chrystusa. Zwyczaj ten ukonstytuowany w IV stuleciu przeszedł na kolejne wieki.
NIE PRZEGAP: Boże Narodzenie. Kiedy trzeba iść do kościoła?
Wokół obchodów Święta Bożego Narodzenia narosło przez stulecia wiele ludowych tradycji. Niektóre są charakterystyczne tylko dla określonego regionu, inne zaś znalazły popularność w wielu krajach. Do najpopularniejszych należą takie zwyczaje jak:
- Rodzinne biesiadowanie podczas wieczerzy wigilijnej 24 grudnia - zgodnie z tradycją cała rodzina zasiada do stołu po dojrzeniu pierwszej gwiazdy na niebie, na pamiątkę Gwiazdy Betlejemskiej, która doprowadziła Trzech Króli do Betlejem.
- Dwanaście potraw na wigilijnym stole - liczba nawiązuje do 12 apostołów, a także 12 miesięcy w roku. Potrawy muszą być postne, a zgodnie ze zwyczajem powinny nawiązywać do wody, pola, sadu i lasu. Nie na każdym stole znajdują się te same dania, ponieważ dużą rolę odgrywają tu tradycje regionalne, np. na Mazowszu na wigilijnym stole znajdzie się klarowny barszcz czerwony z uszkami, na Śląsku zupa lniana (tzw. Siemieniotka), na Pomorzu zaś królują zupy rybne. Ponadto zgodnie ze zwyczajem przy wigilijnym stole zawsze zostawia się jedno wolne nakrycie dla niespodziewanego gościa.
- Ubieranie choinki - jest zwyczajem, który dość późno pojawił się w tradycji bożonarodzeniowej i narodził się w Europie około XV wieku, zaś do Polski dotarł w XIX stuleciu. Pierwotnie drzewko - koniecznie iglaste - ubierane było 24 grudnia. Dziś w wielu domach, pragnąc wprowadzić świąteczną atmosferę, wcześniej ubiera się choinkę.
- Dzielenie się opłatkiem - ta tradycja pochodzi z XIX stulecia, gdy domownicy dzielili się opłatkiem, wytwarzanym z przaśnego ciasta, chleba i wody, składając sobie wzajemnie życzenia pomyślności. Z uwagi na ogromne znaczenie, jakie dawniej w gospodarstwach miały zwierzęta, opłatkiem dzielono się także z nimi, z jedyną różnicą - opłatki dla zwierząt były kolorowe i zwyczaj ten zachował się do dziś.
Istnieje jeszcze wiele zwyczajów, wyjątkowych dla danego regionu, czy ustanowionych tylko dla siebie przez rodziny. Wspólne dla nich wszystkich jest to, że wprowadzają element magii, podkreślając w ten sposób wyjątkowy charakter Bożego Narodzenia.