Stan wyjątkowy. Co oznacza?

Jest on jednym ze stanów nadzwyczajnych, które określa konstytucja. Stan wyjątkowy może być wprowadzony w razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, w tym działaniami terrorystycznymi. Celem wprowadzenia stanu wyjątkowego ma być "jak najszybsze przywrócenie normalnego funkcjonowania państwa". Może obowiązywać zarówno w części kraju, jak i w całej Polsce. 

Stan wyjątkowy wprowadza prezydent na wniosek rządu. Ustawa o stanie wyjątkowym zobowiązuje prezydenta do niezwłocznego rozpatrzenia wniosku Rady Ministrów. Następnie prezydent wydaje rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego lub postanawia odmówić wydania takiego rozporządzenia. W przypadku wydania rozporządzenia prezydent przedstawia go Sejmowi w ciągu 48 godzin od jego podpisania.

Posłowie mogą odrzucić propozycję wprowadzenia stanu, ale potrzeba do tego bezwzględnej większości. Sejm rozporządzenie o stanie wyjątkowym rozpatrzy najpóźniej w poniedziałek. 

Zgodnie z ustawą stan wyjątkowy trwa nie dłużej niż 90 dni, ale może być przedłużony o kolejne 60 dni. Jeżeli ustaną przyczyny wprowadzenia stanu wyjątkowego, prezydent - na wniosek Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia - może go znieść przed upływem czasu, na jaki został wprowadzony.

W rozporządzeniu o wprowadzeniu stanu wyjątkowego określa się przyczyny wprowadzenia, czas trwania i obszar, na jakim wprowadza się stan wyjątkowy, oraz - w zakresie dopuszczonym ustawą, rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela. Ustawa przewiduje, że zakres tych ograniczeń powinien odpowiadać "stopniowi zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego".

Ustawowe regulacje zawieszają prawo do zgromadzeń - z wyjątkiem obrzędów religijnych, a także do strajków i innych protestów. Okresowo zawieszone mogą też zostać zajęcia w szkołach, z wyjątkiem seminariów duchownych. W razie wprowadzenia stanu wyjątkowego, obywatele będą zobowiązani nosić przy sobie w miejscach publicznych dokumenty tożsamości.

W stanie wyjątkowym premier może czasowo zawiesić też działalność stowarzyszeń, związków zawodowych, partii i organizacji, których działalność "stanowi zagrożenie bezpieczeństwa państwa, lub porządku publicznego", wprowadzić reglamentację zaopatrzenia, cenzurę, zagłuszać nadajniki radia i telewizji.

Za naruszenia regulacji stanu wyjątkowego mają grozić areszt lub grzywna.

Z osobą powyżej 14 lat, wobec której zachodzi "podejrzenie, że nie będzie przestrzegać porządku prawnego", prokuratorzy, policjanci, strażnicy graniczni, żołnierze Żandarmerii Wojskowej i funkcjonariusze służb specjalnych mogą przeprowadzić "rozmowę ostrzegawczą".

Wszyscy, którzy ukończyli 18 lat, a co do których - jak formułuje ustawa - zachodzi podejrzenie, że będą prowadzili działalność zagrażającą ustrojowi i bezpieczeństwu państwa lub porządkowi prawnemu, mogą być umieszczeni "w ośrodku odosobnienia". "Odosobniony" może być także ten, kto skończył 17 lat, jeśli rozmowa ostrzegawcza z nim okazała się nieskuteczna.

Jeśli stan wyjątkowy wprowadzony zostanie na terenie większym niż jedno województwo, to koordynatorem działań zgodnie z ustawą jest premier. Jeśli jest to jedno województwo - wojewoda.

Zgodnie z przyjętą przez Sejm poprawką Senatu do ustawy o stanie wyjątkowym, minister spraw zagranicznych ma notyfikować sekretarzowi generalnemu ONZ i sekretarzowi generalnemu Rady Europy wprowadzenie i zniesienie stanu wyjątkowego.

Podczas obowiązywania stanu wyjątkowego - jeżeli użycie lub wykorzystanie środków przymusu bezpośredniego przez pododdział zwarty policji okaże się niewystarczające do osiągniecia celów tego użycia lub wykorzystania lub nie jest możliwe ze względu na okoliczności zdarzenia - pododdział zwarty policji może użyć lub wykorzystać broń palną.

W czasie stanu wyjątkowego prezydent na wniosek premiera może postanowić o użyciu oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych RP do przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa, jeżeli dotychczas zastosowane siły i środki zostały wyczerpane. Oddziały i pododdziały Sił Zbrojnych RP mogą użyć broni palnej lub ją wykorzystać.

Ustawa dopuszcza również zawieszenie organów gminy, powiatu lub samorządu województwa, jeśli te nie wykazują dostatecznej skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych lub realizacji działań wynikających z przepisów o wprowadzeniu stanu wyjątkowego. Organy te na wniosek właściwego wojewody może zawiesić do czasu zniesienia stanu wyjątkowego premier. W ich miejsce wprowadzony byłby zarząd komisaryczny sprawowany przez komisarza rządowego.

W czasie stanu wyjątkowego może być wprowadzona cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu obejmująca materiały prasowe, kontrola zawartości przesyłek, czy zagłuszania sygnału radiowo-telewizyjnego.

Szef MSWiA Mariusz Kamiński zapewnił, że restrykcje "nie będą ingerowały" w życie zawodowe mieszkańców miejscowości nadgranicznych, "w możliwość spokojnego wykonywania działalności, chociażby rolniczej. W minimalnym stopniu będą te restrykcje dotyczyły stałych mieszkańców tych miejscowości". Wprowadzą natomiast "istotne ograniczenia dla osób z zewnątrz, dla osób obcych na tym terenie, które chciałyby się przemieszczać w tych miejscowościach".

Zgodnie z konstytucją w czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione:

• sama ustawa zasadnicza,
• ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego,
• ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej,
• ustawy o stanach nadzwyczajnych.

Cytat

W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny

- głosi art. 228 Konstytucji.

Stan wyjątkowy nie był w Polsce wprowadzany po 1989 roku.

Stan wyjątkowy to jeden z trzech rodzajów stanu nadzwyczajnego. Pozostałe to: stan i stan klęski żywiołowej.

Polska, Litwa, Łotwa i Estonia zarzucają Białorusi zorganizowanie przerzutu imigrantów na ich terytorium w ramach tzw. wojny hybrydowej. We wspólnym oświadczeniu premierzy Polski i krajów bałtyckich ocenili, że kryzys na granicach z Białorusią został zaplanowany i systematycznie zorganizowany przez reżim Aleksandra Łukaszenki. Wezwali też władze białoruskie do zaprzestania działań prowadzących do eskalacji napięć.

Komisarz Unii Europejskiej ds. migracji Ylva Johansson oświadczyła, że sytuacja na granicy polsko-białoruskiej nie jest kwestią migracji, ale częścią agresji Łukaszenki na Polskę, Litwę i Łotwę w celu destabilizacji Unii Europejskiej. Służby prasowe Komisji Europejskiej przekazały, że jest to też stanowisko Unii Europejskiej, które było wyrażane wcześniej przez ministrów spraw zagranicznych państw UE.

W Usnarzu Górnym k. Krynek na Podlasiu po białoruskiej stronie granicy od ok. trzech tygodni koczuje grupa migrantów. Według Straży Granicznej znajduje się tam 24 lub nieco więcej osób. Z kolei według wolontariuszy i pracowników fundacji Ocalenie, którzy z terenu Polski komunikują się z koczującymi za pomocą megafonów - w obozie są 32 osoby i wszystkie pochodzą z Afganistanu. 

Grupa nie może przejść do Polski, uniemożliwia to Straż Graniczna i wojsko. Nie może się też cofnąć, bo jest blokowana przez służby białoruskie.