Najwyższa Izba Kontroli ocenia negatywnie sprawowanie nadzoru właścicielskiego nad ELEWARR sp. z o.o. przez Prezesa Agencji Rynku Rolnego. Spółka ELEWARR przestała pełnić kluczową rolę w stabilizacji rynku zbóż oraz w przechowywaniu zapasów interwencyjnych Unii Europejskiej. Zmalała też jej rola w przechowywaniu rezerw strategicznych. Przeprowadzone zmiany organizacyjne okazały się nieskuteczne. Prezes Agencji Rynku Rolnego nie zapobiegł też pogorszeniu sytuacji ekonomiczno-finansowej Spółki ELEWARR.
W poprzedniej kontroli - opublikowanej w 2011 roku - NIK stwierdziła, że członkom Zarządu Spółki przyznano wynagrodzenia w kwotach przekraczających limity dozwolone w ustawie kominowej. Łączna kwota wynagrodzeń nienależnie pobranych w Spółce wyniosła 1.401,8 tys. zł.
W kontroli sprawdzającej kontrolerzy Izby ustalili, że Prezes Agencji Rynku Rolnego nie podjął działań w celu wyegzekwowania nienależnie pobranych w latach 2008-2010 wynagrodzeń przez członków Rady Nadzorczej, Zarządu i Głównego Księgowego Spółki. Tym samym Prezes ARR dopuścił do przedawnienia roszczeń w kwocie 1.401,8 tys. zł. Mało tego Prezes ARR ponownie - niezgodnie z ustawą kominową - zaakceptował wynagrodzenia dla członków Zarządu Spółki w kwocie 208 tys. zł. Stwierdzone przez NIK w kontroli sprawdzającej nieprawidłowości finansowe wyniosły tym razem 1.129,6 tys. zł (suma nienależnie pobranych wynagrodzeń przez członków Zarządu i członków Rady Nadzorczej Spółki). Tak więc nieprawidłowości finansowe dotyczące nienależnie pobranych wynagrodzeń wyniosły łącznie (ustalenia z obu kontroli) 2.531,4 tys. zł.
NIK ustaliła też, że utworzenie w 2010 r. stanowiska dyrektora generalnego i zatrudnienie na nim byłego Prezesa Spółki miało na celu obejście ustawy o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (tzw. ustawy kominowej). Ponadto NIK stwierdziła, że Prezes ARR powołał Prezesa Zarządu ELEWARR sp. z o.o. na okres od dnia 10 grudnia 2010 r. do dnia 18 maja 2011 r. bez przeprowadzenia wymaganego ustawą postępowania kwalifikacyjnego.
Przyczyną naruszania ustawy kominowej przez Spółkę jest pogląd Prezesa Agencji Rynku Rolnego i Zarządu Spółki, którzy twierdzą, że ELEWARR sp. z o. o. nie jest państwową osobą prawną i w związku z tym przepisy ustawy kominowej nie mają do niej zastosowania.
NIK przypomina jednak, że właścicielem wszystkich udziałów ELEWARR sp. z o.o. jest państwowa osoba prawna - Agencja Rynku Rolnego. W świetle obowiązującego prawa (doktryny oraz orzecznictwa) spółka ELEWARR jest więc bezspornie państwową osobą prawną, do której mają zastosowanie przepisy ustawy o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (ustawy kominowej).
Kontrola sprawdzająca ujawniła też, że udział spółki w rynku zbóż i rzepaku stale ulegał zmniejszeniu. Następowała dalsza dekapitalizacja jej majątku. W okresie 2010-2013 średnioroczne wykorzystanie pojemności magazynowej spółki wyniosło około 40 proc. W 2013 r. udział ELEWARR sp. z o.o. w przechowywaniu państwowych rezerw zbóż zmniejszył się o 7 proc. w stosunku do lat 2010-2012. Istotnie zmalała też rola spółki w przechowywaniu zbóż stanowiących zapasy interwencyjne Unii Europejskiej.
W latach 2010-2012 mimo trudnej sytuacji ekonomicznej spółki nastąpił wzrost wynagrodzeń na stanowiskach kierowniczych, w tym dyrektora generalnego i dyrektorów oddziałów aż o 30 proc.
Mając na uwadze malejącą rolę Spółki ELEWARR w stabilizacji rynku zbóż i rzepaku oraz brak poprawy nadzoru Prezesa Agencji Rynku Rolnego nad tą spółką, Najwyższa Izba Kontroli wnosi do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, aby w porozumieniu z Ministrem Finansów, rozważył przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego i rozwiązanie ELEWARR sp. z o.o.
Najwyższa Izba Kontroli przygotowała i przesłała zawiadomienie do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa w sprawie niedopełnienia obowiązku zwrotu roszczeń w kwocie 1.400 tys. zł i wyrządzenia spółce ELEWARR szkody majątkowej w wielkich rozmiarach.
